CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Değerli Başkanım, tabii, 7 maddeyi birlikte görüştüğümüz için biraz uzun olacak benim cevaplarım, hem de kayda geçmesini istiyorum.

OTURUM BAŞKANI ABDULLAH NEJAT KOÇER - Tabii ki, buyurun.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Bireysel emeklilik sisteminde ve otomatik katılım sisteminde 24 Aralık ya da aralık ayı sonu itibarıyla, devlet katkısı dâhil, 250 milyar Türk liralık bir fon büyüklüğü bulunmaktadır. BES'te 7 milyon ve OKS'de 6,2 milyon katılımcıyla birlikte toplam katılımcı...

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - BES'te 7 milyon, OKS de...

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - 6,2 milyon katılımcı bulunmakta; toplamı 13,2 milyon. Bu katılımcı adedi 2020 yılı sonunda 6 milyon 898 bin 632 iken 2021 yılı sonunda 7 milyon 80 bin 839 kişidir yani yüzde 2,6 artış var; bu BES'te, bireysel emeklilikte. OKS'de ise 2020 yılı sonu itibarıyla 5 milyon 725 bin 715 kişi iken 2021 yılı sonunda 6 milyon 208 bin 826 kişi yani yüzde 17,6 artış söz konusu OKS'de; büyüklükler bunlar.

Bu arada, Sayın Garo Paylan'ın sorusuna da hemen cevap vermek isterim.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Yabancı şirketlere mi?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Tabii, yabancı şirketler konusu ayrıca tartışılır ama...

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Sektörün yüzde kaçı yabancıların elinde?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Ha, sizin sorunuz... Sorunuz derken, ifadeniz şuydu: "BES zengine hitap ediyor." O anlamda.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Orta ve üst gelire...

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Şimdi, BES ve OKS'deki toplam 13,2 milyon katılımcının ortalama birikim tutarı 22 bin lira. E, BES'teki 7 milyon katılımcının yüzde 82'si 400 Türk lirasının altında katkı payı ödüyor. OKS'deki 6,2 milyon çalışanın ortalama katkı payı tutarı ise 148 Türk lirası. 2021 Kasım sonu itibarıyla BES'in son beş yıldaki ağırlıklı reel getiri ortalaması yüzde 17,5 yani son beş yılın bu. Gelir dağılımına baktığımızda, BES'te asgari ücretin 2 katına kadar geliri olanların oranı yüzde 62...

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Asgari ücretin...

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - 2 katına kadar geliri olanların, asgari ücretin 2 katına kadar geliri olanların oranı yüzde 62, OKS'de asgari ücretin 2 katına kadar geliri olanların oranı ise yüzde 93. Bu çerçevede, sistem alt ve orta gelir gurubundaki vatandaşlarımıza yüksek reel getiri elde edebilecekleri bir tasarruf imkânı sağlıyor. Dolayısıyla, sizin ifadenizi çürütmüş oluyoruz.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Sisteme girenlerin, kalanların değil, çıkanların oranını söyleyin.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Geleceğim, ona da geleceğim.

Peki, "BES'in hane halkı tasarruflarına etkisi nedir?" diye bir soru varsa, hane halkı tasarrufları incelendiğinde, hane halkı tasarruflarının yüzde 10,3'ünün BES birikimlerinden oluştuğu görülmektedir. Diğer taraftan, BES, finansal piyasalarımızın derinleşmesi ve finansman vadelerinin uzaması noktasında önemli bir işlev görmektedir. Bankalardaki mevduatların ortalama vade süresi otuz iki gün iken BES'te ortalama yatırım süresi ortalama dört yıldır.

Ayrıca, emeklilik yatırım fonları Borsa İstanbulun ve özel sektör tahvillerinin en önemli yatırımcılarındandır. BES bu şekilde, özel sektörün finansmanının ve vade olanaklarının genişletilmesi noktasında kritik rol oynamaktadır.

"Devlet katkısının sisteme olumlu bir katkısı var mıdır?" Devlet katkısı uygulaması öncesi yılda ortalama 400 bin katılımcı sisteme dâhil olurken 2013 yılında getirilen devlet katkısı uygulamasıyla katılımcı sayısındaki artış yılda ortalama 1 milyona erişerek 7 milyonu aşmıştır; bakın, devlet katkısının sisteme olumlu etkisi.

"BES ve OKS etkileşimi nasıl?" Sadece gönüllü BES'e dâhil olan katılımcı sayısı 6 milyon 293 bin 414 kişi, sadece OKS'ye dâhil olan katılımcı sayısı 6 milyon 179 bin 028; her 2 sistemde birden yer alan katılımcı sayısı 744 bin kişidir. Burada fonlara katılımlar var, fonların nerelerde yatırım yapıldığına ilişkin miktarlar var. Ben onları da paylaşayım.

"Faizsiz fonların sistemdeki oranı ne kadardır?" diye bir soru sorarsak BES ve OKS toplamındaki faizsiz fonlar fon tutarının yüzde 23,3'ünü oluşturmaktadır. Faizli fonlar ise yüzde 76,77'sini oluşturuyor. Sadece otomatik katılım sistemindeki fon dağılımına baktığımızda ise fon tutarının yüzde 61,5'unun faizsiz fonlardan oluştuğu görülmektedir, yüzde 38,5'u ise faizli fonlardadır. Sadece BES fon dağılımına baktığımızda ise fon tutarının yüzde 21'inin faizsiz, yüzde 79'unun ise faizli fonlardan oluştuğu görülmektedir.

Fonlar temel olarak kamu borçlanma araçları, hisse senetleri, kıymetli madenlere yatırım yapar. Her bir fonun yatırım yapacağı varlıklar mevzuatla tanımlı ve sınırlıdır. Ayrıca, fon yoğunlaşması riskini engellemek için kural bazlı yatırım sınırları uygulanır ve uyum durumu günlük olarak denetlenir.

BES'ten ayrılma oranı nedir? Sistemdeki yıllık devamlılık oranı yüzde 89 olarak gerçekleşmiştir. Demek ki ayrılma oranı da yüzde 21 oluyor.

Sistemde sözleşmeler ne kadar kalıyorlar? BES'e giren sözleşmelerin ortalama sistemde kalış süresi dört yıldır. BES'te katılımcıların yaş dağılımına bakarsak 2021 sonu itibarıyla 18 yaş altı yüzde 2,31 yani 162.296 kişi, 18-25 yaş 262.414.

OTURUM BAŞKANI ABDULLAH NEJAT KOÇER - O yeni çıktı, değil mi, 18 yaş altı; çok olmadı çıkalı? Ondan dolayı.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Yaş dağılımı diyoruz.

OTURUM BAŞKANI ABDULLAH NEJAT KOÇER - Bizden, Komisyondan geçmişti, hatırlıyorum.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - BES'te katılımcıların yaş dağılımını söylüyorum: 2021 sonu itibarıyla 18 yaş altı yüzde 2,31; 18-25 yüzde 3,73; 25-34 yüzde 21,23; 35-44 yüzde 32,08; 45-55 yüzde 26,57; 56 yaş ve üzeri ise 14,8. 18 yaş katılımcılarla ilgili sistemdeki büyüklüklere gelirsek 18 yaş altı katılımcılara ait sözleşme adedi 171.541, ödenen katkı payı 253 milyon, fon tutarı 259 milyon Türk lirası. BES'te ortalama birikim tutarı -biraz önce de söyledim bunu- 22.300 lira. BES'te ortalama aylık katkı tutarı 406 lira. Yine, biraz önce söylemiştim. Aralık 2021 sonu itibarıyla BES'ten emekli olmuş katılımcı sayısı 166.814 kişi. Ortalama emeklilik toplu para ödemesi 95 bin. Şimdiye kadar ödenen toplam tutarsa 16,5 milyar lira.

Ne kadar devlet katkısı ödedik -yine, bir soru vardı- akıbeti ne oldu? Toplam ödenen devlet katkısı 29,3 milyar lira. Ayrılan katılımcıların hak etmesi nedeniyle ödenen katkı, para 3,6 milyar lira, hazineye geri dönmüş olan tutar 9,1 milyar lira. BES devlet katkısı fonlarında biriken tutarın 7,1 milyar Türk lirası katılımcılar tarafından hak edilmiş durumdadır.

Kaç katılımcı limite takıldı? 2020 yılında 39.569 katılımcı 35 bin lirayı aşan katkı payı ödeyerek devlet katkısının limitine takılmıştır.

Kısmi çıkışın nasıl bir etkisi olacaktır? Kanuni düzenlemeyle birlikte önümüzdeki beş yılda sistemde 52 milyar Türk liralık ek fon oluşacağı öngörülmektedir ki etki analizimizde var zaten bu. Uygulama bütçeye herhangi bir ek yük getirmeyecektir.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Nasıl getirmeyecek?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Şey bu, kısmi çıkışla ilgili.

Temlik uygulamasının hayata geçirilmesi durumunda ne gibi etkileri olacaktır? Yine soru.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Sayın Başkanım...

OTURUM BAŞKANI ABDULLAH NEJAT KOÇER - Buyurun.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Temlik uygulaması bütçeye herhangi bir ek yük getirmeyecektir. Anketlerde sistemden ayrılan katılımcıların yüzde 60'ının nakit ihtiyaçları nedeniyle sistemden ayrıldıkları, bu kitlenin yaklaşık yarısının da avantajlı koşullar sağlanması durumunda bu imkânı tercih edeceği görülmüştür anketlerden. Konuyla ilgili kanuni düzenlemeyle birlikte 17 milyar Türk liralık bir fonun sistemde kalmasının sağlanacağı öngörülmektedir.

"Devlet katkısı uygulamalarının oranının yüzde 30'a çıkarılması ve yıllara sâri devlet katkısının nasıl bir etkisi olacaktır?" diye bir soru. Uygulamanın beş yılda 138 milyar Türk liralık ek fon oluşturması, bütçeye olan yıllık ortalama maliyetininse 2,7 milyar Türk lirası olması beklenmektedir. Uygulamayla beş yılda 3 milyon yeni katılımcının sisteme dâhil olması öngörülmektedir.

Bir soruda "45 yaş üstü kişilerin OKS'ye girebilmesine imkân verilmesi durumunda ne gibi etki doğacaktır?" Toplamda 45 yaş üstü çalışan sayısı 2021 verilerine göre 3,7 milyon kişidir. Sisteme beş yılda 2 milyon ek çalışanın bu şekilde kazandırılabileceği, toplam 44 milyar Türk liralık katkı payıyla 51 milyar liralık bir fon büyüklüğü oluşturulabileceği öngörülmektedir. Bu düzenlemenin ortalama 1,5 ila 1,9 milyar Türk liralık yıllık devlet katkısı maliyeti toplam bölü beş yıl olacağı projekte edilmektedir.

"Gelir adaletsizliği var mı BES'te? Zengin daha mı zengin oluyor?" Yine, Garo Bey'in sorusuyla ilintili. Katılımcılar arasında eşitliği sağlamak adına devlet katkısının üst limiti yıllık asgari brüt ücretin yüzde 25'iyle sınırlandırılmıştı. Bu şekilde sisteme 1 milyon TL yatıran katılımcı da 100 bin TL yatıran bir katılımcı da bir yıl içinde en fazla 18 bin lira devlet katkısı alabilmektedir. Bu şekilde değişik gelir düzeyleri için aynı uygulama söz konusudur.

"Yüzde 30 katkıyı almak için emekliliğe hak kazandığınız zaman 56 yaşını beklemeniz gerekiyor. Herkesin 56 yaşına kadar bekleme imkânı olmayabilir." diye bir ifade oldu. Ülkemizde bireysel emeklilik sisteminden emeklilik yaşı ise 56 olup uzayan ömür nedeniyle artan emeklilik yaşları dikkate alındığında bu yaş makul bir yaş haddi olarak değerlendirilmelidir. Teklifle, emeklilik öncesinde belli koşullar dâhilinde nakit ihtiyacı bulunan katılımcılara kısmi çekiş imkânının da verilmesi hedefleniyor.

"Otomatik katılımla zorla insanları sisteme sokmaya çalışıyorsunuz. Emekliliği yaklaşan 45 yaş üzeri neden sisteme dâhil ediliyor?" gibi bir yorum oldu. 45 yaş sınırı nedeniyle sisteme giremeyen çalışanların otomatik katılıma yoğun ilgisi vardır. Talebi olan ve emekliliğin önemini fark eden 45 yaş üstünün otomatik katılıma dâhil olmasına izin verilmelidir. Nitekim, biraz önce Sayın Genel Müdür de bunun avantajlarını açıkladı. Buna göre 45 yaş üzerinde yaklaşık 3,7 milyon çalışan olup bu çalışanların talebi hâlinde sisteme girmesinin önü açılmaktadır.

"Toplu katkı payımı neden BES'e getireyim?" Mesela, böyle bir soru. Katılımcılardan bir defa da katkı payını topluca yatıranların alabileceği devlet katkısı tutarı 18 bin lirayla sınırlıdır. Teklifle, topluca yatırılan katkı payları için müteakip yıllarda devlet katkısının her yıl peyderpey alınabilmesine imkân sağlanmaktadır. Bu şekilde toplu paranın erkenden fonlardan değerlendirilmesiyle hem getiri kazancı olacak hem de devlet katkısından faydalanma için toplu paranın yıl yıl bölünerek ödenmesine gerek kalmayacaktır.

Değerli arkadaşlar, tabii, burada ben bazı ihtimal sorulara da cevap vermiş oldum kayıtlara geçmesi açısından.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Reklam mı yapıyorsunuz Cemal Bey?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Şimdi "yabancı sermaye payı" diye bir soru geldi. BES'te faaliyet gösteren şirketlerde Türk sermayesinin oranı yüzde 52, yabancı sermayenin oranı yüzde 48'dir tutar olarak; bunu da kayıtlara geçirelim. Ben de geçmiş yıllarda bir yabancı sermayeli şirketin, sigorta şirketinin yöneticiliğini yaptım.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - O BES fonlarını yöneten olarak değil mi 52'ye 48?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Yok, emeklilik sigorta şirketlerini söyledim, sadece BES değil.

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Fon yönetimine göre orantılarsanız daha mı küçük olur daha mı büyük?

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Bu uygulamanın yani hangi uygulamanın? Kur korumalı...

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Fonların büyük bölümünü yabancılar kullanıyor.

HAZİNE VE MALİYE BAKAN YARDIMCISI MURAT ZAMAN - Hayır, hayır, Türk şirketler...

GARO PAYLAN (Diyarbakır) - Daha mı küçük?

HAZİNE VE MALİYE BAKAN YARDIMCISI MURAT ZAMAN - Yok, yok. Şöyle ki Sayın Vekil: En büyük portföy yönetimi şirketleri olarak sunuyoruz; Ziraat Portföy, Anadolu Portföy, bunlar zaten...

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Cemal Bey, toparlarsanız memnun olurum.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - BES konusunda benim söyleyeceklerim şimdilik bu kadar.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Teşekkür ediyorum.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Sayın Genel Müdürün de ayrıca ilave etmek istediği bir şey var mı, onu...

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Siz de çok detaylı izahatlarda bulundunuz.

CEMAL ÖZTÜRK (Giresun) - Oldu, o zaman yeterli buluyoruz.