ALİ KENANOĞLU (İstanbul) - Vallahi arkadaş yoruldu, o yüzden ben okuyayım, yazıktır ya.

BAŞKAN ZİYA ALTUNYALDIZ - Sizin okumanızda fayda var tabii.

Burada bir de arkadaşların ses düzenini de korumamız lazım, lütfen siz okuyun.

Buyurun.

ALİ KENANOĞLU (İstanbul) - Sayın Başkan, bu maddede ben sizlere yapay güneş denemeleriyle ilgili bir gelişmeden bahsetmek istiyorum.

BAŞKAN ZİYA ALTUNYALDIZ - Yeni bir buluş mu?

ALİ KENANOĞLU (İstanbul) - Fosil yakıtlara bağımlığı azaltmak için, karbonlu enerji üretmek için on yıllardır çalışan bilim insanları nükleer füzyon deneyiyle dünyada yapay güneş yaratarak çözüm aramaya çalışmaktadır. Bilim insanları hidrojen gaz bulutuna 140 bin amper elektrik göndererek hidrojen atomlarını birleştirmeye ve füzyonlarla helyum yaratmaya çalışıyorlar. Bu füzyon, güneşi biraz da tutan güç. Böyle bir deneyin dünyayı güneş sisteminin yeni bir güneşi yapmayacağı ancak ucuz ve temiz enerjinin önünü açabileceği belirtiliyor. Bilim insanlarının önündeki zorluk, bunu güvenli şekilde yapabilecek yöntemi bulmak. Çin'in Hefei Fiziksel Bilimler Enstitüsü nükleer füzyon için yalnızca atom ayrıştırmanın ötesine geçerek, çekirdekleri birleştirerek güç yaratan yöntemler peşinde. Başka bir deyişle, bilim insanları güneşi bir kutucuğa sığdırmak için uğraşıyorlar.

Hefei'deki bilim insanları, İleri Süperiletken Tokamak deneyiyle yapay güneş yani güneş kadar yüksek ve sürekli sıcaklık yaratmaya çalışıyor, bu kapsamda yeni bir deney gerçekleştirildi. Bu deneylerin üretildiği "tokamak" adlı halka şeklindeki makineler için 900 milyon dolara yakın yatırım yapıldı. Tokamak, aşırı yüksek sıcaklıklarda hidrojen izotoplarını kaynatarak plazmaya dönüştürüyor ve birleştirerek enerji açığa çıkmasını sağlıyor. 1958'den bu yana füzyon araştırmaları yürüten Çin, şu aşamada rekabetten çok uluslararası iş birliğinin önemli olduğunu vurguluyor. Çin, Fransa'da inşa edilmekte olan dev nükleer füzyon projesi ITER'in üyesi. Fransa'da inşa hâlindeki projenin 10 milyar euroluk bütçesi bulunuyor.

YASİN ÖZTÜRK (Denizli) - Ali Bey, bunu 11'inci maddeye nasıl bağlayacağız?

ALİ KENANOĞLU (İstanbul) - Bağlayacağım, sen merak etme Yasinciğim.

İngiltere'de ise bir özel firma aynı teknolojiyi geliştirmek için zamana karşı yarışıyor. Oxford kenti yakınlarındaki Tokamak Energy adlı firma nükleer reaktöründeki sıcaklığı 50 milyon dereceye kadar yükseltebiliyor, bu sıcaklık Güneş'in merkezindeki sıcaklığın tam 2 katı. Akıllara durgunluk veren bu sıcaklığı elde eden firmanın deneylerinde bir sonraki hedef, nükleer füzyonun tükettiğinden daha fazla enerji üretip üretmediğini anlamak.

Tabii, nükleer füzyon tehlikeli midir, değil midir tartışması var. Çernobil ve Fukuşima'daki nükleer felaketler, çok yüksek sıcaklıkların üretildiği nükleer füzyonun tehlikeli olup olmadığı sorusunu akla getiriyor. Bilim insanları nükleer fisyon ile füzyonun farklı şeyler olduğunu vurguluyor. "Fisyon" yanma, bölünme, parçalanma; "füzyon" ise erime, birleşme anlamına geliyor. Plazmanın birleşebilmesi için güneş ısısının 10 katına kadar ısıtılması gerekiyor ve bu şekilde 2 hidrojen çekirdeği 1 helyum çekirdeğine dönüşüyor. Füzyon işlemi tokamakta gerçekleşiyor. Bu makine dokunduğu her şeyi eritecek kadar ısıtılmış plazmanın uçlara değmesine engel oluyor. Füzyon reaktöründe bir hata oluşması durumunda alet kendi kendini durduruyor. Bu nedenle aşırı sıcağın dışarı çıkması tehlikesi bulunmuyor. Nükleer fisyonda ise -enerji- ağır bir atomun -ki genellikle uranyum kullanılıyor- ikiye bölünmesiyle enerji yaratıyor. Bu parçalanma süreci çok yüksek miktarda radyoaktif atık oluşturuyor ve bu, yıllarca tehlike yaratabiliyor.

Füzyon, 1986 Çernobil faciasında olduğu gibi, bir sızıntı da üretmiyor. Bu nedenle, örneğin Tokamak Energy'nin Didcot'taki tesisinde bir yasak bölge bulunmuyor. Nükleer füzyon, fosil yakıt yakılmasından çok daha fazla enerji açığa çıkarıyor ancak bilim insanları bu enerjinin günlük kullanıma ne zaman sunulabileceği sorusunun yanıtının bu deneylerin başarısına bağlı olduğunu belirtiyor. Bu deneyler sonucu dünyada yapay güneşlerin yaratılabilmesi hâlinde, füzyon enerji güneş, rüzgâr ve dalga gibi diğer doğal kaynaklarla birlikte, yeşil dönüşümün yolunu açabilir. Füzyon için gerekli hidrojenin de deniz suyundan elde edilebileceği belirtiliyor.

İngiliz bilim insanlarının son elli yıldır üzerinde çalıştığı teknolojiye son dönemdeki hükûmetlerin ciddi destek vermesi üzerine, bu dönüşüm, beklenenden daha hızlı gerçekleşebilir. İngiliz Hükûmeti geçen yıl Tokamak Energy'e 10 milyon sterlin yatırım yapmıştır. Bilim insanları, nükleer füzyon, bir diğer deyişle termonükleer enerji tesislerinin bir gün ulusal şebekeye bağlanarak evleri, sokakları aydınlatmasının hesabını yapıyorlar. Bu örneklerin çoğalarak bütün dünyaya yayılması umuluyor.

Tabii ki biz burada şunu öneriyoruz: Sonuçta, yeni teknolojileri ve yeni yatırımları teşvik etmemiz gerekiyor, kaynaklarımızı da buraya aktarmamız gerekiyor. Dolayısıyla teklifi buradan sunuyoruz.

Teşekkür ederim.