BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Teşekkür ederim Başkanım.

Ben de geneli üzerinde daha az konuşmak için -yeri gelmişken- Deniz'in gündeme getirdiği konular üzerinden devam etmek istiyorum.

Tabii, Süleyman ağabeyi bize -bilgi eksikliğinden- menfez ve hemzemin geçitleri, tünelleri; onları hatırlatmaya çalıştı ama hiç merak etme, kitabını yazacak kadar biliriz ama ben sizden başka şeyleri de öğrenmek istiyorum doğrusu. Mesela, şöyle söyleyeyim: Özellikle ihaleye çıktığınız anda ihaleye çıktığınız rakamlar ile gerçekleşen rakamlar arasında uçurumlar var. Yani bir ülke bir bütçe yaparken, yolla ilgili bir bütçe yaparken muhakkak bu işin maliyetinin hesabının, kitabının yapılması lazım. Belki birkaç yöntem var; müşavir araya koyabilirsiniz, müşavir yöntemiyle bunların hesabını kitabını yapıp, hazırlatıp bunun üzerinden ihaleye çıkabilirsiniz, teklif birim fiyat üzerinden çıkabilirsiniz, sabit fiyat üzerinden çıkabilirsiniz, götürü bedelden çıkabilirsiniz, anahtar teslimi çıkabilirsiniz. Dolayısıyla 21/B'ye göre, zaten ihalelerinizin önemli bir kısmını 21/B üzerinden, bu işi yapabilecek firmalar üzerinden davet metoduyla yapıyorsunuz ama burada asıl olan fiyatların tutmayışı. Rakamlar tutmuyor yani sizin bu kadar yüksek rakamlarla zarar edilmesinin altında yatan en temel sebep maliyetlerinizin net olarak hesap edilememesi. Şimdi, bunu sorduğumuz zaman geçtiğimiz Komisyon toplantılarında da "Biz tünelden geçiyoruz, tünelin içinde ne var ne yok bilmiyoruz; yaptığımız sondajları belli mesafelerde yapıyoruz, o mesafelerin arasında da zemin farklılık gösterebilir..."

Dolayısıyla, maliyetler daha çok sanki iş yapılırken ortaya çıkarmış gibi "göç yolda dizilir" mantığıyla sonuçlara gittiğinizi biz görüyoruz yani şu ana kadar gerçekleşenler böyle. Hâlbuki bu devirde yani insanlar Ay'da, Mars'ta ne olup ne bittiğini tespit ederken böyle basit oluşumların tespit edilememesini ben... Bir sürü jeofizik mühendislerimiz var, yer şekillerini görebiliyor; jeoloji mühendislerimiz var, bunları hesap etmesi mümkün.... Hatta uluslararası arenada bu ihalelere çıkılmadan önce ortaya müşavir firmalar konuyor "Kardeşim, buranın planını, projesini yap, maliyetini çıkar. Eğer bu maliyetler yüzde 10'u geçerse bunu senin namı hesabına yaptırırım." deniliyor, uluslararası arenada işlemler böyle cereyan ediyor. Ama benim anladığım kadarıyla bizdeki bu alan yani bu müşavirlik ihaleleri, proje ihaleleri sanki ciddi manada dikkate alınmıyor gibi. Bunun en basit örneği mesela Ankara-Sivas yolu. "Deneme sürüşüne başlıyoruz." dedik.

Şimdi, Sayın Genel Müdürün sunumuna ben baktım, size "Deneme sürüşü yapıyoruz." dediğimiz Ankara-Sivas demir yolunun son durumunu sunumundan okuyorum: "Önemli projelerimizde sağladığımız ilerlemeler hakkında kısa bilgiler vermek istiyorum: Ankara-Sivas arasındaki mevcut demir yolu ile 603 kilometre olan mesafeyi 405 kilometreye düşürecek olan ve 250 kilometresaat hıza uygun olarak inşa edilen Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Tren Projesinin 315 kilometresinde test çalışmalarını bitirdik. 78 kilometrelik Kayaş-Balışeyh arasındaki çalışmalar yoğun bir şekilde devam etmektedir. Proje kapsamında 49 tünel ve toplam uzunluğu 27,2 km olan viyadük inşa edildi. Bittiğinde iki saate düşecek." Ne zaman düşecek Sayın Genel Müdürüm? Yani bizim böyle uzun vadelerle, hatta deneme testlerinin başladığı bir projenin ne zaman biteceğine dair... Bu da hızı düşerek işte, 250 kilometre -muhakkak Süleyman ağabey bu bilgileri de bize verir de- hızı geçince yüksek hızlı tren, altına düşünce yüksek hızlı tren değil hızlı tren, onun altında normal, klasik sürüş teknikleriyle giden tren diyelim. Yani nedir burada? Burada yolun standardını da değiştirdiniz mi? Biz buna, Ankara-Sivas hattına, bundan sora "yüksek hızlı tren" mi diyeceğiz "hızlı tren" mi diyeceğiz?

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Yüksek hızlı tren.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Şimdiden adını koyduk. O zaman demek ki Habib ağabey, trene bindiğimiz zaman 250'nin üzerinde bir hızla iki saatte...

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - 250'nin üzerinde değil.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Minimum.

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Test hızı 275 kilometre, işletme hızı 250 kilometre ama ortalama olarak, istasyonları da sayarsak, 225-230 kilometre hıza inecektir.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - İyi o zaman, Sivas yolunu biz iki saatin altında gideceğiz 400 kilometre olduğuna göre. Öğrenmiş oluyoruz Başkanım.

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Sonra biz konuşalım.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Tamam, peki.

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Ama biz memnunuz Sivas güzergâhındaki çalışmalardan.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Yaşar, devam edin.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Şöyle söyleyeyim, biz de çok memnun olacağız Habib ağabey, artık şu trene bir binelim. Yani artık trenin rüyasını görmeyelim; açıldı, açılıyor...

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Bütün Komisyonumuz davetlidir açılışa Genel Müdürümüz.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - İnşallah. Daha önce Sayın Cumhurbaşkanımız "Test sürüşü, açacağız..." Çok takvimler verildi. Kaç sefer ihale yapıldı, mesela bir proje bir sefer ihale edilir, Sivas demir yolunda kaç tane firmanın değiştiğini ben bilmiyorum. Bu konuyla ilgili bilgi verebilir misiniz?

Bu konuyla ilgili bundan sonra yaptığınız ihalelerle ilgili, mesela yine müşavir firmalarla, proje firmalarıyla belli bir yükümlülük ve sorumluluk getirmek kaydıyla mı ihalelerinizi yapıyorsunuz, yoksa yine eski usul teklif fiyatlarla mı? Çünkü firmaların çoğu rakamın neye biteceği belli olmadığı için kâr eden kalemleri yapıyorlar, kâr etmeyen kalemlere "Keşif bitti, selamünaleyküm." deyip gidiyorlar. Buna çokça rastlandı; buna misal Ankara-Eskişehir yolunu verebilirim, Eskişehir şehir geçişini verebilirim, yine buna benzer bir sürü tünelleri vermek mümkün.

Yani, dolayısıyla, siz gerçek manada maliyetlerinizi bilmediğiniz sürece gerçek bir bütçe yapma şansınız yok. Bu manada ben bundan sonrası için söylüyorum, bundan önceki olaylardan, olumsuzluklardan ders alabiliriz. Dolayısıyla, oradaki eksiklikleri bundan sonraki yapacağınız uygulamalarda dikkate alarak hem proje yapımı aşamasında zemin etütleri açısından 10 metrede bir yapmanız gerekiyorsa 10 metrede bir yapın, 20 metrede yapmanız gerekiyorsa... Yani daha işin başında şartnameye "Gerekli miktarda sondaj yapılacak, gerekli miktarda incelemeler yapılacak..." Hatta özellikle çok komik hadiseler de duyuyoruz yani demir yolunun mezarlıktan geçtiği, daha sonra güzergâhın değiştiği gibi. Yani bu tür hikâyeler de çok anlatılır. Onun için daha işin başında bu konunun üzerinde -bunun sondajları dâhil, proje çalışmaları dâhil, standartları dâhil- ciddi oranda durmak gerekir. Dolayısıyla, o manada maliyetlerimizi de öngörmek mümkün. Maliyetlerimizi ortaya koyduğumuz zaman bütçe yapmak daha kolay. Bugün 8 milyar TL ek bütçe istediğinizi söylüyorsunuz, herhâlde yıl başındaki yatırımlarınızın, yatırım için ayrılan rakamların -iyi niyetlerle düşünüyorum- yeterli olmadığını -sizin 100 milyar TL ihtiyacınız vardı, hazır ek bütçe de geliyorsa, size 90 milyar TL tahsis edildiyse- ilave 8 milyar TL'yle "Belki bu işlerde bir iki adım daha atabiliriz." diye düşünüyorsunuz.

Aynı şeyi İstanbul için de söylemek lazım yani şu an dört saatin üzerinde bir yolculuğumuz var. Hâlbuki Ankara-İstanbul hattı, Ankara-Adana hattı, Ankara-Bursa hattı, Ankara-Sivas, Ankara-Samsun ki Ankara-Samsun sizin projeksiyonunuzda yok, adı sanı da geçmiyor yani etüt çalışmasında mı...

SÜLEYMAN KARAMAN (Erzincan) - Var, var.

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Var, var.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Yani, Ankara-Samsun'la ilgili...

SÜLEYMAN KARAMAN (Erzincan) - Ankara, Çorum, Amasya, Samsun var.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Yaşar'ı dinleyelim lütfen.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Şimdi, Başkanım, Genel Müdürün sunumunda yok yani hiç bahsetmemiş. Sunumda olmadığı için...

MEHMET HABİB SOLUK (Sivas) - Yapımı olmadığı için sunuma koymamışlar.

BEDRİ YAŞAR (Samsun) - Yani ben de tam onu soruyorum zaten. Şu an ne durumdayız yani şu an Ankara-Samsun arasında etüt mü çalışıyorsunuz, proje mi çalışıyorsunuz, müşavire kadar geldiniz mi, güzergâh tespitiniz mi var Veyahut da ne zaman projeksiyonunuzda... Şimdi 2022 yılındayız, 2023 yılı cumhuriyetin 100'üncü yılı, Samsun özel bir şehir, cumhuriyetin temel taşlarının döşendiği bir şehir. Dolayısıyla, hiç olmazsa cumhuriyetin 100'üncü yılında Ankara-Samsun hattında -biz hızlıya da razıyız, yüksek hızlı olursa da mutlu oluruz ama hiç olmazsa ayağımızı bir yerden kessin Murat 124 misali- böyle bir çalışmanız var mı? Tabii, o hattı Hopa'ya kadar taşımak lazım, belki taşımacılıkta bunları konuşuruz. Bugün özellikle Asya bizim açılan pazarlarımız, büyüyen pazarlarımız; şimdi demir yoluyla da bağlandı. Bazen diyoruz burada bunu söylerken, bugün Pekin'den Avrupa'ya kadar tren hiç durmadan gidiyor, Marmaray üzerinden de geçiyor. Biz şu ana kadar hizmeti geçenlere de -başta Süleyman ağabeye, Sayın Bakanımıza- teşekkür ediyoruz. Yani, burada şunu da ifade etmek lazım, biz daha iyi olsun diye gayret ediyoruz.

Mesela, yine bu garantiler bazında, Marmaray'da tahmin ediyorum garantileri tutturamadık yine. Yani bu Marmaray'da tutturamadığımız gibi... Bu kara yolu geçişinden bahsediyorum, tren yolunun öyle bir garantisi olmaz; Marmaray'ın kara yolu geçişi de var, oradan da geçen araç sayısı açısından bunu söylüyorum. O sizin ilgi alanınızın dışında, onu biliyorum ama yeri gelmişken böyle rakamlarla bazen konuşuyoruz ya, maalesef biz bu garantiler konusunu tutturma konusunda sıkıntılarımız var. Yani, burada da sizin proje maliyetleriniz açısından yine bu tür sıkıntılar var. Bundan sonraki toplantıda bize sunumunuzda da ifade ettiğiniz projeler dâhil, bunların bitimiyle ilgili "Şu kadar zamanda biter, bu kadar finansmana ihtiyacı var, bunu yerli kaynaklardan şu kadar sağlarız, yabancı kaynaklardan bu kadar sağlarız." gibi daha net ifadelerle... Hiç değilse biz de en azından şunu rahatlıkla söyleyebilmeliyiz: 2025'te Samsun'a trenle gidebilirsiniz.

Yeri gelmişken, Taşımacılık AŞ Genel Müdürümüz de burada, rakamlar çok arttı yani kara yoluyla bugün seyahat etmek için; İstanbul-Samsun 350 TL, uçağın minimumu 500, maksimumu Allah ne verdiyse. Dolayısıyla, demir yoluna olan ilgiler otomatikman artmaya başladı. Süre uzun olmakla beraber, bizim, Sivas Kalın'dan başlayıp Samsun'a giden bir trenimiz var. Belki, bu hatta, bunun üzerinden de yolcu taşınabilirse... Bugün, bu manada ciddi talepler geliyor, sizin önünüze de muhakkak gelecektir. Bugün bu rakamlarla, kara yolu olsun hava yolu olsun... Deniz yolu yolcu taşımacılığı maalesef bizim Karadeniz'de hiç yok. Bu manada çalışmalarınız var mı? Özellikle yük taşımacılığı çok önemli ama bunun paralelinde yolcu taşımacılığı da önemli. Siz sadece hızlı trenden, yüksek hızlı trenlerden bahsettiniz ama diğer alan da diğer yolcu taşımaları da önemli. Bunlarla ilgili bir çalışmanız var mı diyorum, çalışmalarınızda başarılar diliyorum.