BEKİR BAŞEVİRGEN (Manisa) - Sayın Başkan, değerli üyeler; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Tarım ve Orman Bakanlığı 2023 yılı bütçesi ve 2021 yılı Sayıştay Raporu'nu görüşüyoruz. En başta şunu söylemek gerekir ki: Kamu kurumlarını denetlemekle görevli Sayıştay, âdeta usul yerini bulsun diye bir rapor hazırlamış. 2020 yılında sınıfta kalan Bakanlık bu sene her ne olduysa ibra edilmiş.

Sayın milletvekilleri, 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi'ne baktığımızda, yaklaşık 185 milyar liralık asgari destek yapması gereken Bakanlık, yine kanuna aykırı bir bütçeyle karşımızda. Tarım Kanunu'na göre çiftçiye verilmesi gereken gayrisafi millî hasılanın yüzde 1'i yine verilmemiş. Tarım ve Orman Bakanlığına, tarımsal desteklemeler ve yatırımlar yapmasıyla piyasa düzenlemesi adına 142,9 milyar lira bütçe tahsis edildiği görülüyor. Geçen yıl tarımsal desteklemeler için ayrılan ödenek miktarı ek bütçeyle 39,2 milyar liraydı, bu yıl 54 milyar liraya çıkarılmış yani çiftçilerimizi direkt etkileyen gübre, mazot ve hayvancılık gibi destekler için ayrılan miktar sadece 54 milyar lira. Geçen yıla göre girdi maliyetleri yüzde 400-500 artmışken maalesef bütçe yüzde 38 civarında artmış. Bu, bütçenin ne kadar yetersiz olduğunu gösteriyor.

Tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal kitlenin finansmanı ve ihracat destekleri için 2022 yılında ayrılan 15,5 milyar lira, 48,5 milyar liraya çıkarılmış, artış oranı yüzde 213. Geçen seneye göre değişen hiçbir şey yok. Direkt üreticiye, çiftçiye destek verilmesi gerekirken aslan payı yine görev zararlarına ayrılmış. TMO fahiş fiyatlarla tahıl ve bakliyat ithal edip görev zararı yazacak ve aradaki fark, ayrılan bu ödenekten karşılanacak. Yine kendi çiftçimize değil yabancı çiftçilere destek verilecek.

Değerli milletvekilleri, iktidarın hazırlamış olduğu bütçeler ve uyguladığı yanlış politikalar, bizi en temel ürünleri bile ithal eden bir ülke durumuna düşürdü. Girdi maliyetleri 4-5 kat artmışken iktidar doğru düzgün destek vermeyerek üreticiyi âdeta kaderine terk ediyor. Yetiştiriciler kan ağlıyor, 1 kilo yem 7 lira, 1 litre süt 8,5 lira; olması gereken 1,5 lira ama şu an süt/yem paritesi 1,20'ye düşmüş vaziyette; bu şartlarda üretim yapılamaz. Çiğ süt fiyatları zaman kaybedilmeden 10,5 liraya çıkarılmalı, süt birimi desteği acilen 2 lira yapılmalı ve yararlanma şartları da kolaylaştırılmalıdır. Ayrıca TARSİM sigorta prim ve muafiyetleri de çok yüksek, primler düşürülmeli. Çiftçi Kayıt Sistemi'ne dâhil olmayan çiftçilerin de tarım sigortası yaptırması sağlanmalı. Çiftçilerimizi tam olarak güvence altına almak için tüm riskleri kapsayacak şekilde mevzuat yeniden düzenlenmelidir.

Değerli milletvekilleri, üzümün başkenti Manisa. Manisa'da üzüm üreticisini bu iktidar bitirdi. Bağlar maalesef kökleniyor Sayın Bakan. Cumhurbaşkanı Erdoğan 20 Ağustosta Manisa'ya gelerek 9 numara kuru üzümün taban fiyatını 27 lira olarak açıkladı ama Manisa'da üzümünü 27 liradan satabilen üretici maalesef yok. Sayın Bakan, eğer üzümü 27 liradan almayacaksanız neden fiyat açıklıyorsunuz? Müdahale alımı ne demek Sayın Bakan? Siz, tüccar ve ithalat lobileri için mi yoksa üretici için mi piyasaya müdahale ediyorsunuz? Toprak Mahsulleri Ofisi geçen sene Manisa'da 300 bin ton rekolteye karşılık yaklaşık 60 bin ton alım yapmıştı. Bu yıl ise 400 bin rekolteye karşılık 80 bin ton civarında bir alım yapılacağı söyleniyor. Bu durumda, Manisa'da her 5 üreticiden ancak 1'i malını TMO'ya verebiliyor. Geri kalan üreticiler tüccara mahkûm kalıyor, maalesef üzüm fiyatı da yerlerde sürünüyor. Bu şekilde, piyasayı üretici lehine regüle etme şansımız yok Sayın Bakan.

Çiftçinin çilesi bununla da bitmek bilmiyor. TMO, çiftçiye malını almak için dört beş ayın sonrasına randevu veriyor, yirmi gün sonra da ödeme yapılıyor. Gübre ve ilaç bayileriyle esnafa borcu olan çiftçinin ocak ayına kadar beklemesinin mümkün olmadığını siz de biliyorsunuz ama siz zaten çiftçi bekleyemesin, malını tüccara bedavaya versin derdindesiniz. Onun için bu sene Manisa'da 6 numara üzüm icat ettiniz. Alım sezonu bitene kadar inşallah başka numaralar icat etmezsiniz.

Değerli milletvekilleri...

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Süreniz dolmuştur, son bir iki cümle...

BEKİR BAŞEVİRGEN (Manisa) - Otuz saniye, otuz saniye Başkanım. Verdiniz, son otuz saniye.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Otuz saniye değil, bitti süreniz de...

BEKİR BAŞEVİRGEN (Manisa) - Verdiniz Başkanım, on dakika alana bir buçuk dakika verdiniz; takip ettik burada yani. On dakika, gözünüzü seveyim yani...

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Kimseye ben süre vermedim de devam edenler oldu, doğru ama ben süre vermedim.

BEKİR BAŞEVİRGEN (Manisa) - Tamam, verdiniz.

Ürünü satamamış, borcunu ödeyememiş, yeni döneme hazırlanamayan üretici destek bekliyor. Üretimin devamı için kuru üzüm üreticilerine kilo başına en 5 lira destek primi istiyoruz. Ayrıca, üzüm almamak için çiftçiye kırk dereden su getiren TMO'nun alım noktaları için kiraladığı ofis ve depolara fahiş kiralar ödendiği iddia ediliyor. Sayın Bakan, bu kiraları numarasını düşürdüğünüz üzümlerden mi ödüyorsunuz yoksa yine "görev zararı" yazıp vatandaşların vergilerinden mi karşılıyorsunuz?