MUSTAFA KALAYCI (Konya) - Sayın Başkan, değerli milletvekili arkadaşlarım, Sayın Bakan, kıymetli bürokratlar, basınımızın değerli temsilcileri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

2021 yılında yaşanan kuraklığın da etkisiyle yüzde 2,9 oranında daralan tarım sektörünün 2022 yılında yüzde 3,9 oranında büyüme kaydedeceği tahmin edilmektedir. Tarımsal katma değerin gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payı 2021 yılında yüzde 5,5 seviyesinde olup 2022 yılında bu oranın yüzde 5,9'a çıkması beklenmektedir. Tarım sektöründe çalışanların toplam istihdam içindeki payı 2021 yılında yüzde 17,2 olarak gerçekleşmiştir, 2022 yılı itibarıyla bu oranın yüzde 15,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Tarım sektöründe 2022 yılı bolluk ve bereket yılıdır. TÜİK tarafından açıklanan bitkisel üretim ikinci tahminlerine göre 2022 yılında üretim miktarlarının bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde yüzde 14,3; meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 3,8 oranında artması, sebzelerde ise üretimin aynı düzeyde kalması beklenmektedir. 2022 yılında 25,8 milyar lira olarak öngörülen tarımsal destekleme bütçesi yıl içinde yüzde 52 oranında artışla 39,2 milyar liraya yükseltilmiştir. Alan bazlı destekler arasında yer alan mazot, gübre, sertifikalı tohum ve fidan kullanımı ile çay için yapılan fark ödemesi ve kırsal kalkınma amaçlı tarımsal destekler 2022 yılında en fazla artış öngörülen destek kalemleri olmuştur. Ayrıca, çiftçilere yapılan tarımsal destekleme ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmiş ve geriye dönük beş yıllık vergi kesintileri çiftçilerimize iade edilmiştir. Hazineye ait tarım arazilerini en az üç yıldan beri tarımsal amaçla kullanan çiftçimize cari yıl ecrimisil bedelinin yarısı üzerinden on yıla kadar kiralanabilmesi ve mülkiyet imkânı tanınması hususunda çok önemli düzenleme yapılmıştır. On binlerce çiftçimizi kapsayan düzenlemeyle bu çiftçilerimizin tarımsal desteklerden de yararlanabilmesi sağlanmıştır.

Bugünlerde açıklanan tarımsal destekleme sisteminin değiştirilerek ödemelerin öne çekilmesini destekliyoruz. Hububatta mazot ve gübre desteklerinin Mart 2023 yerine 2022 yılı içinde başlanmak suretiyle ödenmesi, hem destek ödemelerinin hem de verilecek 100 bin liralık faizsiz kredinin sadece mazot ve gübre alımlarında kullanılmak üzere Ziraat Bankası kartlarına yüklenecek olması çok önemli bir adımdır.

Bu yıl sert ekmeklik buğday alım fiyatının prim desteğiyle birlikte 7.450 lira, arpa alım fiyatının 6.200 lira ve şeker pancarı alım fiyatının kota tamamlama primiyle birlikte 1.450 lira olarak açıklanması çiftçilerimizi sevindirmiştir.

2023 yılında destekleme bütçesinin 54 milyar liraya çıkarılması öngörülmektedir. Tarımsal destek programları için ayrılan 54 milyar liranın yanı sıra, tarım sektörü yatırım ödenekleri için 40,4 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT ve ihracat destekleri için 48,5 milyar lira olmak üzere, 2023 yılı bütçesinde tarıma ayrılan toplam destek 142,9 milyar liraya çıkmaktadır.

Sayın Başkan, küresel salgın ve Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle enerji ve gıda güvenliği tümüyle zedelenmiş, bundan kaynaklı zincirleme sorunlar bütün coğrafyaları sarmıştır. Birçok ülkede temel gıda ürünlerine ulaşım zorlaşmış, bazı ürünlerin satışına sınırlamalar getirilmiş, ihracatı kısıtlanmıştır. Birleşmiş Milletler, gıda fiyatlarındaki artışın iklim değişikliği nedeniyle özellikle Afrika'da yaşanan kuraklıkla birleşerek 2023 yılında bir gıda krizine dönüşebileceği konusunda uyarılarda bulunmaktadır. Dünyanın gıda krizine doğru gittiğini de dikkate alarak Türkiye olarak gerekli önlemleri almak zorundayız. Üretimini yüksek girdi maliyetleri altında fedakârca sürdüren çiftçimizin, besicimizin ve süt üreticimizin ürettiği ürünlerden elde ettiği geliri artıracak ve daha fazla üretmesini sağlayacak köklü tedbirleri uygulamaya koymamız lazımdır.

Türkiye, tarımsal üretimde, tarımsal sanayide ve tarımsal ticarette parlayan bir yıldız olmayı hak edecek toprağa, iklime, bilgiye ve insan kaynağına sahiptir. Yeni bir vizyon ve bakış açısıyla ve yapısal değişikliklerle bunu başarabilecektir. Tarım sektörü üretim, işletme ve pazarlama boyutuyla bütüncül bir yapıya kavuşturulmalı, katma değerli üretim için tarım sanayisi geliştirilmelidir. Tarım sektöründe üretim planlaması yapılmalı. Tarımsal destekler, ürünün arz ve talebini dikkate alan, üretici refahını artıran, verimliliği yükselten, üretim maliyeti ve ürün fiyatı dengesini gözeten bir anlayışla ve üretime başlanmadan önce belirlenmelidir. Tarım destekleri ve faizsiz zirai krediler, tarla sahibi yerine üretene yani çiftçiye verilmelidir. Kırsal kalkınma desteklerinden tüm çiftçilerimizin yararlanabilmesi sağlanmalıdır. Çiftçimizin borsaya ürün tesliminde yapılan hamal kesintisi kaldırılmalıdır. Ayrıca, gençlerin ve kadınların tarım sektörüne yönelmeleri teşvik edilmelidir. Hayvancılık açısından yemleme maliyetlerinin azaltılması ve kaba yem açığının giderilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda meraların kalite ve verimliliğinin artırılmasına yönelik ıslah çalışmalarına hız verilmeli, mera tespit ve tahdit çalışmaları hızla tamamlanmalı, meraların yetiştiriciler tarafından etkin kullanımı sağlanmalı, kaba yem üretimi ve işlemesine yönelik altyapı genişletilmelidir. Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanun mutlaka güncellenmeli, koruma konusunda muhtarların yetkisi artırılmalı, koruma masrafına göre bir ücretlendirmeye gidilmelidir.

Tarımsal sulamada kullanılan elektrik tesliminde KDV oranı yüzde 18'den yüzde 8'e indirilip TRT payı ve enerji fonu kaldırılmasına rağmen artan fiyatların etkisiyle, çiftçimizin elektrik maliyeti yüksek seviyeye çıkmıştır. Çiftçimiz tarımda kullanılan elektrik fiyatlarında daha düşük tarife uygulanmasını ya da elektrik desteği verilmesini beklemektedir.

Su yönetiminde etkinliği artıracak organizasyon yapısı geliştirilmeli. Kurumlar arası entegrasyon sağlanmalı ve su kanunu çıkarılmalıdır. Açık sulama kanalları yerini kapalı ve yer altı borulu sistemlere bırakmalı, sulama organizasyonlarının altyapıları iyileştirilmeli, basınçlı sulama sistemlerine verilen desteklerin sürdürülebilirliği sağlanmalıdır. Yeraltı su barajları hızla yapılmalı, ayrıca arıtılmış suların tarımda kullanılması sağlanmalıdır.

Bugün, Konya'mızın hemen hemen her ilçesinde gölet ve sulama yatırımı yapılması konusunda talepler bulunmaktadır. KOP Projesi çerçevesinde devasa yatırımlar yapılmış ve yapılmaya devam edilmekle birlikte devam eden yatırımların hızla tamamlanması için gerekli çalışmalar sürdürülmelidir. Ayrıca, Konya Ovası'na dış havzalardan su getirecek yeni proje çalışmaları hızla sonuçlandırılmalıdır. Bugün, başta Kulu, Cihanbeyli ve Altınekin ilçelerimizde verimli topraklara rağmen yeterince sulu tarım yapılamamaktadır. Bölgeye bir an önce su getirilmesi hâlinde verimde ve ürün rekoltesinde sağlanacak artış yapılacak yatırımı kısa sürede amorti edecektir.

Diğer taraftan, Konya Ovası'nda depo veya başka adlarla izin alınmış çok sayıda yeraltı kuyusu yıllardır tarımsal sulamada kullanılmakta, elektrik faturaları ödenmektedir. Çiftçimiz, kuyu barışı yapılarak mevcut kuyularına ruhsat verilmesini, bu suretle desteklerden ve elektrikte tarımsal sulama tarifesinden yararlanmayı istemektedir.

Sayın Başkanım, sorularım var, onları da şimdi soracağım:

Konya Ovası'na dış havzalardan su getirecek yeni projeler var mıdır? Bu kapsamda, Toroslardan, Suğla Gölü'nden Akdeniz'e giden sulardan Sarıot Gölü'nden, Manavgat Çayı'ndan, Ermenek Barajı'ndan Hirfanlı Barajı'ndan yeni su getirilmesiyle ilgili çalışmalar ne durumdadır? Hangi aşamadadır?

Konya'da hangi baraj ve göletlerin 2023 yatırım programında yer alması öngörülmektedir?

Konya'da yeraltı su barajları konusunda hangi çalışmalar vardır ve ne durumdadır?

Bakanlık ve kurumlarımızın 2023 yılı bütçelerinin hayırlı ve bereketli olmasını diliyorum.