MUAZZEZ ORHAN IŞIK (Van) - Teşekkürler.

2021 yılında 7 milyar TL'nin altında olan Bakanlık bütçe başlangıç ödeneğinin 2023 yılında 17,1 milyar ve gelecek iki yıl için de bu miktarın sırasıyla 20,4 milyar ve 22,8 milyar TL teklif edildiği bir bütçeyle karşı karşıyayız. Türkiye ekonomisinin reel olarak daraldığı, halkın bütçesinin eridiği bu dönemde kamu bütçelerinin bu şekilde şişirilmesinin, sunulan kamu hizmetlerinin niteliğiyle ilgisi yoktur. İktidar 2022 yılında dönem başında teklif ettiği bütçeyle yılın yarısına yetişememiştir yani ülke ekonomisini getirdiğiniz hâlden dolayı tıpkı işletmeler, fabrikalar, iş yerleri gibi kamu kurumları da altı ay sonrasını tahmin edemiyor.

Yeni ekonomi modellerinin geçen yılki kısmında açıklanan hayalî hedefler gerçekleşmedi, bir yıl içerisinde Merkez Bankasına saraydan dayatılan faiz politikalarıyla enflasyon ve dolar kuru fahiş oranlarda yükseltildi. Dış ticaret açığı Ekim 2022 döneminde yüzde 430 oranında artış gösterdi. Türkiye'de yapısal nedenlerle ihracatın ithalatı karşılama oranı düşük kalıyor, mevcut dışa bağımlı üretim politikalarıyla bu durumun kısa vadede değişmeyeceği de açıktır. Türkiye'de şeffaflık sorunu kamu ihalelerinde, atamalarında ve personel alımlarında ciddi bir sorundur. İhalelerin yüzde 35-40'a yaklaşan oranı açık ihale usulüyle yapılmıyor. Tabii, bu liyakatsizlikle iktidardan ağır bir fatura halka kesilmektedir. Enflasyon resmî verilerle yüzde 85'lere yükselmiştir. Bağımsız araştırmacılar ENAG, BES-AR gibi özgün değerlendirmeler gıda, konut, ulaşım, faturalar gibi tüm halkı ilgilendiren sepetlerde gerçek enflasyonun üç haneli olduğunu kamuoyuna açıklıyor. Sokağın, pazarın, mutfağın enflasyonu, halkın enflasyonu yüzde 200 bandına dayanmıştır. AKP iktidarı ülkeyi yirmi yıl öncesinden bile geriye götürmüştür.

Türkiye'de çiftçiler, kadınlar, emekçiler, çalışmak zorunda kalan öğrenciler, engelli nüfusun çok önemli bir bölümü derin yoksulluğa mahkûm edilmiştir. Bu durum, kuru ekmeğe muhtaç kalma durumudur ve milyonlarca insan bu durumdadır. 2022 yılında batan esnaf oranı yüzde 18 artmıştır, icra dosya sayıları Türkiye tarihinde ilk defa 25 milyon bandına ulaşmıştır. Bireysel kredi borcu nedeniyle takibe takılan sayı her yıl artmaktadır, geçen yıl ocak-ağustos dönemi için 694 bin kişi olan bu veri, bu yıl 748 bin kişi olmuştur; 300 bine yakın KOBİ'nin borçları nedeniyle takibe düştüğü ifade edilmektedir. Dilde "Faizi düşüreceğiz." diyenlerin eliyle faizi artırdıkları bu dönemde, neredeyse hiçbir işletme ve yurttaş kredi sağlayamayacak kadar borçlandırılmış veya fiilî olarak kredi faizleri yükseltilerek borç bulma imkânları kalmamıştır. Vergi ve teşvik sistemi büyük işletmeleri kayıracak şekilde kurgulandığından, birçok küçük ve orta ölçekli işletme bu imkânlardan mahrum kalmaktadır. Küçük işletmelerin, esnafın faizsiz ve uzun vadeli kredilere erişim imkânları geliştirilmelidir.

Önemli bir konu da sınır kapılarına yönelik ayrımcı politikalardır. Bölgesel ticaret ve sınır ticareti savaş ve çatışmaların gölgesinde kalmaktadır. 2021 yılında, en az 52 "..."( ) hayatını kaybetti 163'ü de yaralandı. Van, Hakkâri sınırlarında yurttaşlar öldürülüyor. Aslında, her yıl bir Roboski katliamı sınırlarda yaşanıyor. Van başta olmak üzere bölge illerindeki kapılarda 2 paket çay, 1 çuval pirinç için günlerce sınır kapısında bekletilen yoksul bölge halkına aşırı bürokrasi nedeniyle eziyet edilirken birileri de sınırlardan tırlarla, gemilerle uyuşturucu geçiriyor, kayıt dışı ticaret yapıyor. Bu bağlamda, gümrük vergileri kara sınırları için kaldırılmalı, insanlar kaçak sınır ticareti yapmak zorunda bırakılmamalı, insan ve uyuşturucu ticareti önlenmelidir.

İcra borcu altında bırakılan öğrenci, emekli, esnaf ve küçük işletmeler için borç faizlerinin silinmesi ve anaparaların yeniden yapılandırılması icra takiplerinin durdurulması için çalışma yapılmalıdır.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Son yarım dakikanız.

MUAZZEZ ORHAN IŞIK (Van) - Kayıt dışıyla mücadele, ticaretin yönetimi, düzeltilmesi ve kolaylaştırılması, tüketici haklarının korunması için bütçe yapılmalıdır.

Tabii ki fikir ve ifade özgürlüğü olmadan, akademik özgürlük, basın özgürlüğü ve temel insan hakları korunmadığı sürece bu ülkede ne eşit ve adaletli bir bütçe olur ne de ekonomik refah olur. Biz, burada, yaşanan derin ekonomik kriz ve savaş ikliminde halkın ekonomik ve ticari haklarının korunması amacıyla, bütçe için hem genel hem makro politikalar için önerilerimizi Komisyona ve halka yapıyoruz.

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Teşekkür ediyorum. Süreniz bitti.

MUAZZEZ ORHAN IŞIK (Van) - Savaş teknolojisine, beton ekonomisine değil; yaşamı esas alarak, doğayla uyumlu, toplumsal fayda içeren üretim, yatırım, istihdam ve halk için bütçe yapılmalıdır diyoruz.

Teşekkür ediyorum.