MAHMUT CELADET GAYDALI (Bitlis) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Bakan, değerli hazırun; hepinizi saygıyla selamlarım.

Ülke açısından en önemli bakanlıklardan birisinin bütçesi üzerinde görüşüyoruz. Bildiğiniz gibi enerjide dışa bağımlı bir ülke olmamız sebebiyle enerji alanında meydana gelebilecek en küçük değişiklik mali açıdan ülke ekonomisine ciddi faturalar doğurmaktadır. Dolayısıyla bu kadar hassas bir konu üzerinde iç siyasette uygulayacağınız politikalar siyasi bir partinin propagandasından ziyade ülke kaynaklarının kullanımı açısından hayati bir noktada bulunmaktadır. Bu dünyada tükenmeyecek ne bir kaynak vardır ne de bir sermaye ancak bilim, akıl ve teknolojiyi rasyonel bir şekilde kullanırsanız ayakta durabilirsiniz.

KİT Komisyonunun bir üyesi olarak, elektrik üretim, iletim, dağıtım, TPAO, BOTAŞ, Makine Kimya gibi, Bakanlığınızla ilgili ve ilişkili birçok kurum üzerine görüşmeler gerçekleştirdik. KİT Komisyonunda ortaya çıkan manzarayla aslında, bırakalım Enerji Bakanlığının siyasallaşmasını, kurumların bile bu siyasallaşmalar sonucu nasıl yıprandığının net bir fotoğrafı ortaya çıkmıştır.

Ülke refahını ekonomik refahtan ayrı tutmuyoruz. 2020 Ağustos ayında 36 kuruş olan mesken elektrik fiyatı Kasım 2022 itibarıyla -1 kilovat elektrik fiyatı- 198 kuruş olmuştur. Şimdi, yok efendim "uluslararası kriz" yok "savaş" yok "enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar" gibi açıklamalar yapılabilir. Sonucu iyiyse başarı sizin, sonuç kötüyse başarısızlık dışarıdan kaynaklanıyor. Başarıyı kabulleneceğiniz gibi başarısızlığı da kabulleneceksiniz. Eğer iki yıl önce 100 lira fatura ödeyen bir vatandaş bugün 1.000 lira ödemek zorunda kalıyorsa yaptığınız açıklamalar vatandaş açısından bir kıymet ifade etmiyor.

Şimdi elektrik fiyatlarını bir tarafa bırakalım, biraz da bu işin üretim, iletim ve dağıtım serüvenlerinden konuşalım. Mecliste sıklıkla gündemde olan konulardan biri de DEDAŞ'ın durumudur. Geçtiğimiz yıl Dicle Elektrik Dağıtım Şirketi Batman'ın Kozluk ilçesine bağlı Bekirhan beldesinde 15 köyün elektriğini kesti. Bu yıl DEDAŞ, Diyarbakır Zorko köyünün elektrik sayaçlarını direklere taşımak üzere 230 haneli köyün elektriklerini kesti. Şırnak'ın Cizre ilçesine bağlı Dirsekli köyünün Nevala İsa Ağa mezrasına DEDAŞ ekipleri ve yüzlerce asker tarafından baskın yapıldı, askerlerin abluka altına aldığı mezrada DEDAŞ elektrik sayaçları direklere taşınmaya çalışıldı. Bu bölgelerde ciddi bir DEDAŞ zulmü hüküm sürüyor. Raporlar hazırlanıyor, Doğu ve Güneydoğu Bölgesinde kayıp kaçak oranının fazla olduğu söyleniyor. "Kayıp" olarak ifade edilen şey şirketin sorunu, "kaçak" ifadesi ise vatandaşa yüklenen bir ifade. Bu iki ifade neden raporlarda tek kalemde sunuluyor? Bu hususta bir çalışma yapılmalı. Trafosu eski, iletim hatları hatalı, bakımı yetersiz altyapı söz konusu iken sanki "Kürtler kaçak elektrik kullanıyor." algısı yaratılmak isteniyor. Şirketler yetersiz altyapı çalışmaları nedeniyle dağıtımda ortaya çıkan kayıpları tüm Türkiye halklarına fatura ediyor.

Enerji güvenliğinden bahsedildi. Bugün, Bitlis'in Mutki ilçesinin dağ köylerinde haftada ancak bir gün elektrik alan köyler var. Kömürden elektrik üretecekseniz santralinizi ocağın en yakın yerine inşa edersiniz. Sanayide enerji üretim santralleri yakında konuşlandırılmalıdır. Enerji üretim kaynaklarından uzaklaştıkça kayıp oranları da artar. Enerji nakil hatlarında kayıplar yüzde 7 oranında dünya çapında kabul edilebilir bir standarttır. Denetim, kalite kontrol ve iş güvenliği mekanizmalarının zayıflığı, kayıp oranlarını yükseltmektedir. Her ne hikmetse denetimi sevmiyorsunuz, kalite kontrolü sevmiyorsunuz. Bundan dolayı da enerji nakil hatları kopuyor, direkler devriliyor, trafolar patlıyor, kazalar meydana geliyor, iş cinayetleri işleniyor.

Keban Barajı yarım asır önce inşa edildi ve o dönem sanayinin ihtiyacı için neredeyse tüm enerji Marmara Bölgesi'ne aktarıldı. Bugün, Malabadi Köprüsü yakınındaki Batman Barajı işletim hatasından dolayı sağlıklı üretim yapamıyor. Yöre halkı elektrik kesintilerinden dolayı mağdur edilmiştir. Yetkili bir ağızdan duymak istiyorum: Sorun nedir? Yetkililerden hesap sorulmuş mudur?

BAŞKAN CEVDET YILMAZ - Süreniz dolmuştur, bir cümleyle tamamlarsanız...

MAHMUT CELADET GAYDALI (Bitlis) - Bu üretim kaydını nereye ciro ettiniz? Normal üretime dönüldü mü veya ne zaman normale dönülecektir? Üretilen toplam enerjinin yüzde kaçı Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde kullanılmaktadır.

Teşekkür ederim.