İBRAHİM YURDUNUSEVEN (Afyonkarahisar) - Sayın Başkanım, kıymetli Komisyon üyeleri, kamu kurumlarımızdan gelen çok değerli daire amirlerimiz, çok değerli basın mensupları; bugün İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin görüşmeleri için bir araya gelmiş bulunmaktayız. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Sözlerimin başında, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş'ta meydana gelen ve 11 ilimizi doğrudan etkileyen depremler sebebiyle vefat eden vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, yaralılarımıza da acil şifalar diliyorum.

Yine, bugün sabah Adıyaman ve Şanlıurfa'da meydana gelen sel felaketinden dolayı tekrar geçmiş olsun diyor, vefat edenlere Allah'tan rahmet, yaralılara da acil şifalar diliyorum; yine, aziz milletimizin başı sağ olsun diyorum.

Devletimiz ve milletimiz depremden kaynaklanan yaraları saracaktır; asrın bu felaketi de milletimizin birlik ve beraberliği sayesinde en kısa sürede atlatılacaktır inşallah.

Değerli Başkanım, yargı alanında bugüne kadar yapmış olduğumuz reformlara bir yenisini daha ekliyoruz. Kamuoyunda "yedinci yargı paketi" olarak da bilinen bu kanun teklifiyle İcra ve İflas Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, Arabuluculuk Kanunu ve Avukatlık Kanunu başta olmak üzere 21 farklı kanunda değişiklik yapmayı hedefliyoruz. Teklif, biri geçici madde olmak üzere toplam 49 maddeden oluşmaktadır.

Şimdi size teklifle ilgili yer alan düzenlemelerden bazı bilgiler vermek istiyorum.

Birinci olarak, teklifle, uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığıyla daha etkin mücadele edilmesini amaçlıyoruz. AK PARTİ Grubu olarak, özellikle uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığıyla mücadele kapsamında önemli düzenlemeler içeren bu teklifi hazırlarken özellikle çocuklarımızı ve gençlerimizi koruma amacını en üst düzeyde dikkate alarak çalışmalarımızı titizlikle yürüttük.

Hepinizin bildiği gibi, uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığı kişilerin fiziksel ve ruhsal sağlığı ile aile ve iş yaşamına ve genel olarak toplumsal düzene büyük zararlar vermektedir. Özellikle üretimi kolay olan ve bağımlılık yapıcı etkisi daha fazla olan sentetik uyuşturucu ve uyarıcı maddeler insan vücuduna daha fazla zarar vermektedir.

Ülkemizde bağımlılıkla mücadele her boyutuyla ele alınmaktadır. Bu alanda kamu veya özel kurum ve kuruluşlar tarafından sarf edilen yoğun mesaiye bağlı olarak büyük mesafeler de katedilmiştir. Bağımlılık tedavisiyle rehabilitasyon konusunda hâlihazırda çeşitli hizmetler verilmektedir. Danışma merkezi, ayakta ve yataklı arındırma ve rehabilitasyon merkezi, sosyal uyum merkezi gibi madde bağımlılığı bulunan kişilere ve ailelerine yönelik danışma, psikoeğitim, tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri veren pek çok farklı merkez süreç içinde bağımlılıkla mücadele sistemimize dâhil edilmiştir. Bağımlılıkla mücadelenin daha etkin bir şekilde yapılmasını temin etmek amacıyla kanuni birtakım tedbirlerin alınması zaruretle hasıl olmuştur. Bu kapsamda, sentetik uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin ticareti suçunun alt sınırını on yıldan on beş yıl hapse çıkarıyoruz. Böylelikle, bu maddelerin bireylere ve topluma verdiği zararların önüne geçilmesini ve bu maddelerin imal ve ticaretiyle daha etkin mücadele edilmesini hedefliyoruz, cezanın caydırıcılığını daha da artırıyoruz.

Diğer yandan, teklifle, uyuşturucu madde kullananlar hakkında uygulanacak tedavi ve denetimli serbestlik tedbiri sürecinin daha etkin bir şekilde işletilebilmesi amacıyla bazı düzenlemeler de yapmaktayız. Buna göre, tedavi ve denetimli serbestlik tedbirlerine ilişkin uzatma süresi bir yıldan iki yıla çıkarılarak şüphelinin daha uzun süre tedavi ve denetim altında tutulması sağlanmaktadır. Ayrıca, cumhuriyet savcısının erteleme süresi içerisinde uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığını tespit etmek için şüpheliyi yılda en az 2 kez sağlık kurum ve kuruluşlarına sevk etmesi zorunlu hâle getirilmektedir. Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu'na eklenen 12/a maddesiyle uyuşturucu madde bağımlılarına özgü iyileştirme tedbirleri geliştirilmektedir. Bu kapsamda, cumhuriyet savcısı tarafından hakkında uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanma suçundan dolayı denetimli serbestlik veya tedavi tedbiri verilen şüpheliyle ilgili olarak denetimli serbestlik müdürlüğünce en az 3 yükümlülük kararı verilmesi sağlanarak şüphelinin daha sıkı kontrol edilmesi ve ıslahının sağlanması amaçlanmaktadır.

Bilindiği üzere, Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından 2 Mart 2021 tarihinde açıklanan İnsan Hakları Eylem Planı'nda "Özel bakım ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan hükümlü ve tutuklular için tasarlanan rehabilitasyon tipi ceza infaz kurumları yaygınlaştırılacaktır." faaliyetine yer verilmiştir. Bu kapsamda, teklifle, tedavi ve rehabilitasyon programlarının uygulanacağı müstakil ceza infaz kurumlarının açılabilmesine veya mevcut ceza infaz kurumlarının bir bölümünün bu amaç için tahsis edilmesine de imkân tanınmaktadır. Ayrıca, teklifle, uyuşturucu madde kullanma suçundan hükümlü olanlar ile uyuşturucu madde bağımlısı olduğu tespit edilen hükümlülerin ceza infaz kurumunda tedavi ve rehabilitasyon programına katılması zorunlu hâle getirilmektedir. Yapılması öngörülen bu düzenlemelerle, madde bağımlıları hakkında tatbik edilen koruyucu ve tedavi edici yöntemlerin daha etkin bir şekilde uygulanması, madde bağımlılığı olan hükümlülerin cezalarının infazı tamamlanıncaya kadar bağımlılıktan arındırılmaları ve rehabilite edilerek topluma kazandırılmaları, böylece bağımlılıkla mücadelenin güçlendirilerek aralıksız olarak sürdürülmesi de amaçlanmaktadır.

İkinci olarak, teklifle, çocuğunun hastalığı nedeniyle kadın hükümlülerin cezasının infazının ertelenmesine imkân tanınmaktadır. Çocuğun üstün yararı gözetilerek engellilik sebebiyle bakıma muhtaç veya ağır hastalığa düçar, 18 yaşını doldurmamış çocuğu olan ve on yıldan az hapis cezasına mahkûm edilen kadın hükümlülerin cezalarının infazı belirli yükümlülükler altında bir yıla kadar ertelenebilecektir. Ayrıca, erteleme süresi altı aylık periyotlarla iki yıla kadar uzatılabilecektir. Önemle vurgulanmalıdır ki erteleme kararının verilebilmesi bakımından herhangi bir suç sınırlaması bulunmamaktadır. Bununla birlikte, infazın ertelenmesinin toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmaması da gerekmektedir. Engellilik nedeniyle bakıma muhtaç olma veya ağır hastalık hâli Adli Tıp Kurumunca düzenlenen ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adli Tıp Kurumunca da onaylanan bir raporla belgelendirilecektir. Çocuğun iyileşmesi, hükümlünün ertelemenin amacına veya yükümlülüklere aykırı davrandığının tespit edilmesi ya da erteleme süresi içinde hükümlü hakkında kasten işlenen bir suçtan dolayı kamu davası açılması hâllerinde erteleme kararı kaldırılarak ceza derhâl infaz edilecektir. Hükümlü hakkında cumhuriyet savcısı tarafından erteleme süresi boyunca yurt dışına çıkmama hükümlerine karar verilecektir.

Üçüncü olarak, teklifle, göçmen kaçakçılığıyla daha etkin mücadele edilmesi amacıyla suçun cezasının alt sınırını artırıyoruz. Ülkemiz coğrafi konumu itibarıyla çoğu zaman transit ülke ya da hedef ülke olarak göçmen kaçakçılığı suçundan doğrudan etkilenmektedir. Bu kapsamda, göçmen kaçakçılığıyla daha etkin mücadele edilebilmesi ve caydırıcılığın artırılması amacıyla göçmen kaçakçılığı suçunun cezasının alt sınırını üç yıldan beş yıla çıkarıyoruz.

Dördüncü olarak, teklifle, Anayasa Mahkemesinin iptal kararları doğrultusunda Ceza Muhakemesi Kanunu'nda düzenlemeler yapılmaktadır. İlk olarak, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 231'inci maddesinde düzenleme yapılarak hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarına itiraz hâlinde, itiraz mercinin karar ve hüküm hakkında usule ve esasa ilişkin inceleme yapması gerektiği açıklığa kavuşturulmaktadır. Böylelikle, itiraz merci karar ve hükmü ayrıntılı bir şekilde inceleyecek, usule veya esasa ilişkin hukuka aykırılık tespit ederse gerekçesini göstermek suretiyle karar ve hükmü kaldırarak dosyasını mahkemesine gönderecektir. Öte yandan, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 193'üncü maddesi uyarınca, kural olarak mahkûmiyet dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varan mahkeme sanığın sorgusunu yapmamış olsa bile onun yokluğunda davayı bitirebilmektedir. Anayasa Mahkemesinin iptal kararları doğrultusunda maddede değişiklik yapılarak mahkûmiyet kararının yanı sıra, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbiri kararlarının verilebilmesi için de sanığın savunmasının alınması şartı getirilmektedir.

Son olarak, teklifle, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 308/A maddesinde değişiklik yapılarak bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kesin nitelikli kararlarına karşı cumhuriyet başsavcılığınca sanık aleyhine itiraz edilebilmesi için kararı etkileyecek nitelikte esaslı bir hatanın bulunması gerektiği hükme bağlanmakta ve yapılan itirazın sanık veya müdafiye tebliği sağlanmaktadır.

Beşinci olarak, terör eylemleri nedeniyle vefat eden ceza infaz kurum personelinin aile bireylerinin istihdamına yönelik düzenleme yapıyoruz. Terör eylemleri nedeniyle hayatını kaybeden ceza infaz kurumu müdürü, infaz ve koruma başmemuru ve infaz ve koruma memuru unvanlı ceza infaz kurumu personelinin aile bireylerine tanınan 1 kişilik kamuda istihdam hakkının 2 kişiye çıkarılması sağlanmaktadır. Böylelikle sosyal devlet ilkesinin bir gereği olarak vefat eden bu kişilerin aile bireylerine ek istihdam hakkı tanınmaktadır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bu teklifle İcra İflas Kanunu'muzda önemli değişiklikler yapıyoruz. Malumunuz olduğu üzere, kesinleşen icra takiplerinde alacaklının talebiyle borçluya ait konutta icra müdürünün kararı üzerine haciz işlemleri yapılmaktadır. Haciz işlemlerinin yerine getirilmesinde ölçülülük ilkesinin bir gereği olarak alacaklının olduğu kadar borçlunun da haklarının gözetilmesi gerekmektedir. Kişilerin konutları onların özel hayatının en mahrem yerleridir. Bu itibarla, özel hayatın korunması ve gizliliği farklı düzenlemelerle güvence altına alınmıştır. Teklifle yapılan değişikliğe göre, borçlunun konutunda haciz yapılabilmesi ancak mahkeme kararıyla mümkün olabilecektir. Ayrıca teklifle aile bireylerine ait kişisel eşyalar ile ailenin ortak kullanımına hizmet eden tüm ev eşyaları haczi caiz olmayan mallar arasına alınmaktadır. Zikredilen ölçülülük ilkesi uyarınca teklifle başka değişiklikler de yapılmaktadır. Bu kapsamda, alacağa yetecek miktarı aşacak şekilde borçlunun mallarının haczedilmesinin borçlunun ekonomik ve sosyal hayatı açısından ortaya çıkardığı olumsuzlukların engellenmesi amacıyla icra takibine konu alacağa yetecek miktarı aşacak şekilde yani "taşkın haciz" dediğimiz uygulama açıkça yasaklanmaktadır. Alacaklının alacağına kavuşması güvence altına alınırken borçlunun ekonomik olarak mahvedilmesinin engellenmesi de mümkün olabilmektedir. İcra İflas Kanunu'nda gerçekleştirilen önemli bir düzenleme de üzerindeki haciz kalktığı hâlde yediemin depolarında bulunan malların tasfiyesinin daha etkin bir şekilde sağlanmasına yöneliktir. Bu düzenlemeyle, üzerinde haciz bulunmayan, yediemin depolarında atıl vaziyette kalan malların tarafların hakları korunarak sosyal ve ekonomik hayata yeniden kazandırılması hedeflenmektedir.

Yine, teklifle yapılan önemli bir değişiklik ise avukatlık mesleğinin güçlendirilmesi ve desteklenmesine ilişkin yapılan düzenlemelerdir. Avukatlar hukuki bilgi ve tecrübelerini adalet hizmetine ve kişilerin yararlanmasına tahsis ederek hukukun üstünlüğü ilkesinin eksiksiz bir biçimde vücut bulmasına yardım ederler. Bu kapsamda, avukatlık mesleğinin güçlendirilmesi ve desteklenmesi için bazı düzenlemeler yapmaktayız. Avukatlık Kanunu'nda yapılan düzenlemelerden kısaca bahsetmek istersek, avukatların büro kurma giderlerinin karşılanması için uygun kredi ve finansmana erişimleri sağlanmaktadır. Mesleğe yeni başlayan avukatların mali olarak desteklenmesi amacıyla mesleğin ilk beş yılında baro keseneğinin alınmaması öngörülmektedir. Yine, Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde "Adalete etkili erişim için adli yardım sistemi güçlendirilecektir." hedefi doğrultusunda adli yardım sistemini mali açıdan destekliyoruz. Bu kapsamda, adli yardım bürosunun gelirleri arasında yer alan harçların ve para cezalarının oranı yüzde 2'den yüzde 3'e çıkarılmaktadır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; teklifle yapılan önemli düzenlemelerden biri de ara buluculuk alanındadır. Uyuşmazlıkların davayla çözümü yerine tarafların kendi iradeleriyle uzlaşarak uyuşmazlığa son vermeleri toplumsal barışın kurulması açısından da çok önemlidir. Bu yolların geniş kapsamlı ve etkin bir biçimde işlerlik kazanması toplumsal uzlaşıya sunduğu katkı yanında, mahkemelerin iş yükünü de azaltmaktadır. İnsan Hakları Eylem Planı'nın alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının etkinliğinin artırılması ve yaygınlaştırılması hedefi kapsamında hukuk uyuşmazlıklarında ara buluculuğun kapsamının genişletilmesi ve ara bulucuların farklı alanlarda ihtisaslaşmasının sağlanması faaliyeti uyarınca ara buluculuk kurumunun kapsamını genişletiyoruz. Ara buluculuk kurumu hakkında yapılan düzenlemelerden kısaca bahsedersek, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, kat mülkiyetinden kaynaklanan uyuşmazlıklar ve komşu hakkıyla ilgili uyuşmazlıklar dava şartı olarak uyuşmazlık, ara buluculuk kapsamına alınmaktadır. Bazı ticari uyuşmazlıklar ile iş sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar bakımından itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarının zorunlu ara buluculuk usulüne tabi olduğu açıkça düzenlenmektedir. Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklar ihtiyari ara buluculuğa elverişli hâle getirilmektedir. Ara buluculuğa ilişkin ülkemizin taraf olduğu Singapur Sözleşmesi'nin iç hukukumuza uygunluğunun sağlanmasına yönelik düzenlemeler yapılmaktadır. Uyuşmazlığın asıl tarafının ara buluculuk süreci ile ara buluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen son tutanak hakkında bilgilendirilmesi konusunda da ayrıca ara bulucuya yükümlülükler getirilmektedir. Ticari uyuşmazlıklar bakımından taraf avukatları ile ara bulucunun birlikte imzaladığı anlaşma belgesinin icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılacağı da kabul edilmektedir.

Yine, teklifle, noterlerin delil tespiti yapabilmesine imkân getiriyoruz. İnsan Hakları Eylem Planı'nın yargının etkililiği ve kalitesinin artırılması hedefi kapsamında bazı çekişmesiz yargı işleri ile delil tespitinin noterler tarafından da yapılmasına imkân sağlanmasına yönelik faaliyet doğrultusunda Noterlik Kanunu'nda düzenleme yapılmaktadır. Düzenlemeyle delil tespit işlemlerinin noterler tarafından da yapılabilmesine imkân sağlanmaktadır.

Yine, teklifle, uzun yargılamadan kaynaklı bireysel başvuruların daha hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasına yönelik bir düzenleme yapıyoruz. Makul sürede yargılanma hakkı ile mahkeme kararlarının icrası hakkının ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesine yapılmış ve derdest olan bireysel başvuruların ilgililerin müracaatı üzerine 6384 sayılı Kanun'la Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulan İnsan Hakları Tazminat Komisyonu tarafından incelenmesine imkân tanıyoruz. Ayrıca, Komisyona yapılacak müracaatların sayısı da göz önünde bulundurularak öncelikle Komisyonun üye sayısını artırıyoruz ve heyetler hâlinde çalışmasına imkân sağlıyoruz. Böylelikle bir yandan söz konusu başvuruların süratle sonuçlandırılması sağlanacak, bir yandan da Anayasa Mahkemesinin iş yükü azaltılacaktır.

Değerli Başkanım, teklifle yapılan diğer önemli düzenlemelerden de kısaca bahsetmek istiyorum. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda yapılan değişiklikle asliye ticaret mahkemelerinde tek hâkimle ve basit yargılamayla yapılan uyuşmazlıklara ilişkin parasal sınırı 500 bin liradan 1 milyon TL'ye çıkarıyoruz. Son olarak, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu'nda değişiklik yaparak hafta içinde çocuk teslimi ve çocukla ilgili kişisel ilişki kurulması işlemlerinde görev alan uzman öğretmenlere ücret ödenebilmesi imkânını getiriyoruz.

Değerli Başkanım, çok değerli milletvekilleri; ülkemizin ekonomik ve toplumsal barışına katkı sağlamak amacıyla hazırlanan teklifimizin milletimiz için hayırlı olmasını diliyor, teklifimizin hazırlanan müzakerelerine vereceğiniz katkılar nedeniyle şimdiden hepinize çok teşekkür ediyorum.

Hepinizi saygıyla ve muhabbetle selamlıyorum.