SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Hakikaten, belki de Türkiye Cumhuriyeti tarihinde rastlamadığımız büyük bir afetle karşı karşıyayız ki ben bir inşaat mühendisi olarak geçmişte mesleğimle alakalı yaptığım araştırmaların da neticesinde şunu gördüm: Literatürde yaşanan belki en büyük deprem silsilelerinden bir tanesi. Bunu yalnızca tek bir deprem olarak ifade etmek tabii ki doğru değil çünkü biliyoruz ki burada çok büyük depremler yaşandı.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Efendim, beş yüz altı yüz yılda bir olan deprem bu. Bunu ben bir de sismoloji dersi okuduğum için biliyorum. Yani bu küçük bir deprem değil.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Tabii, evet, hele bunun dokuz saat arayla yaşanmış olması ki şöyle Sayın Bakanım, dokuz saat içerisinde 6,5'un üzerinde 6 tane deprem oluyor. Bunların her biri, zaten tek başına büyük afet anlamına gelen 6 tane depremi biz dokuz saat içerisinde yaşadık. Bir de tabii farklı özellikleri de var yani özellikle yere yakın olması, insanların yaşadığı yerde olması, okyanusta, açık denizde vesaire değil de doğrudan karada yaşanması, ortaya çıkan enerjinin boyutu 30 katrilyon jul civarında ve dediğim gibi Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yaşanan en büyük 2'nci ve 3'üncü deprem olarak literatüre geçmiş olması aslında afetin ne kadar büyük olduğunu ortaya koyuyor. Yine, tabii depremlerin büyüklüğü aynı anda yıkımın da büyük olmasına sebep oluyor.

Teknik açıdan inceleyecek olursak, özellikle Hatay'da ve Adıyaman Gölbaşı tarafında zemin sıvılaşması ve özellikle sıvılaşan zemine batan, eğilen ve devrilen binaların görüldüğü İTÜ'nün raporunda da açıkça yazıyor. Yine Maraş ve Adıyaman'da ise daha çok yumuşak kat probleminin yaşandığı ortaya konuluyor. Ama asıl problem -yani çok büyük detaylara bence gerek yok, zaten burada fazlasıyla konuşuldu- 1999 öncesi eski yönetmeliğe göre yapılan yapıların beton kalitesi, demir kalitesi, imalat problemlerinin binaları ne kadar zayıflattığını maalesef gördük, bizzat şahit olduk. Ben ilk gün saat beşte Hatay'daydım Sayın Bakanım ve dokuz gün oradaydık. Yani gerçekten, bir inşaat mühendisi gözüyle baktığımızda, çok acı bir sahne vardı. Yine imalat hataları yani soğuk derz, donatı yetersizliği, yumuşak kat -az önce de ifade ettik- bir de ben daha önce ifade edilmeyen olarak söyleyeceğim, zemin etüdüyle alakalı yaşanan büyük problemler var. Yani zemin etütlerinin yanlış yapılmış olması ya da büyük bir bölge için yetersiz sayıda zemin etüdünün yapılmış olması büyük problem, yapılmamış olanları zaten saymıyoruz.

Bir ikincisi, yalıtım yetersizliği sebebiyle binaların çatısında ve temel kolonlarında bilhassa, zemin kat kolonlarında çok ciddi bir korozyon olduğunu görüyoruz.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Korozyon çok, evet.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Bunlar "kabuk atması" dediğimiz, "donatı bükülmesi" dediğimiz problemlere yol açmış ve ciddi manada binaların dayanımını, mukavemetini azaltmış durumda. Yani daha onlarca belki hata saymak mümkün ama bunlar zaten sayıldı diye çok uzatmamak adına devam ediyorum.

Meclisin çalışma takvimine göre zannediyorum önümüzde üç hafta kadar var, Sayın Bakanım, gerçekten eğer verimli çalışmak istiyorsak bu Komisyonu biz sonuç odaklı ve çözüm odaklı kullanmalıyız fikrine katılıyorum.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Neticeye gidelim yani.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Tabii.

Gökan Bey ayrıldı ama gerçekten o da bu bakış açısıyla yorumlar yaptı, ben kıymetli buluyorum.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Evet, Gökan Bey de aynı şeyi söyledi.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Şöyle bir ekleme yapıyorum yalnız söylediklerine: Yani daha önceki Komisyonda da Recep Bey, Necip Bey beraberdik, biz kendi aramızda yaptığımız değerlendirmelerde gerçekten teknik ve sonuca yönelik işler konuştuk. Fakat ne zaman çok fazla misafir davet etmeye başladık, özellikle siyasi misafirleri ne zaman davet ettik, konu da siyasileşti ve bu Komisyonun çözüm odaklı havasının dağıldığını gördük. O yüzden, Recep Başkanımız da hatırlar, bizler, mesela, belediyeleri çağırırken asla siyasi olarak belediye başkanlarını değil, altta o konudaki teknik sorumluyu çağırdık ki konu siyasileşmesin ve çözüm odaklı çalışmaya devam edelim. Ben, gerçi bunları Gürsel Bey'in ve Gökan Bey'in teklifine göre not almıştım ama ikisi de şu anda yok, belki tutanağı okurlar.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Kayda geçti efendim.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Bir de yani zaten önceki Komisyonun hazırladığı rapor çok kıymetli. Burada çok güzel öneriler var, görüşler var. Yine dünden bu yana çok güzel öneriler ve görüşler de burada dile getirildi ama ben de elimden geldiğince tekrara girmeden, çok detaya girmeden, başlıklar hâlinde birkaç önerimi sıralamak istiyorum Sayın Bakanım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Tekrara girmeden, çok iyi olur.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Tabii ki bunlardan en önemlisi bence toplumsal bilinç. Yani Türkiye gibi bir afet ülkesinde, afetin bir gerçek olduğu ülkede toplumsal bilincin muhakkak oluşturulması lazım. Bunun için, dediğim gibi, teknik detaylar hariç ilk önerim benim ilk ve ortaöğretimde özellikle depreme ve afetlere yönelik özel derslerin konulması ve çocukların daha o yaştayken bu bilinçle yetiştirilmesi bence çok hayati bir şekilde önemli. Bunu Millî Eğitim Bakanlığımızın müfredata eklemesini önemli buluyorum Sayın Bakanım. İlk ve ortaokul seviyesindeki öğrencilere özellikle deprem ve afet konulu özel dersler konulması toplumsal bilinç anlamında katkı sağlar diye düşünüyorum.

İkincisi, mekânsal planlama ve şehir planlaması, sizin de çok iyi bildiğiniz gibi çok ama çok kıymetli. Şu anda da zaten mikrobölgeleme çalışmaları Hatay'da, Maraş'ta, Adıyaman'da yapılmaya başlandı. Bunun afetten etkilenebilecek bütün illere muhakkak uygulanması lazım. Güçlendirme Yönetmeliğinin muhakkak...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Bence bunun için kanuna falan gerek yok. Bir kararnameyle bütün valilere şu illerde, "Şu şu çalışmalar yapılsın." diye...

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Evet, katılıyorum. Mikrobölgelemelerin...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Bunu siz yazarsanız.

NECİP NASIR (İzmir) - Yazarım tabii ki memnuniyetle.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Bu kararnameyi gönderelim, Cumhurbaşkanı...

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Aynen katılıyorum.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Siz, birlikte...

NECİP NASIR (İzmir) - Beraber yazalım.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Beraber yazalım inşallah, alt komisyon oluşturalım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Hatta Gökan Bey'in de tecrübesi var. Gökan Bey, siz, tabii ki Derya Hanım, sizler, Başkanımız bir şey hazırlasınlar bu konuda mesleki olanlar. Şu anda riskli olan vilayetlerde valilikler marifetiyle bu yapılması gereken çalışmaları -kanuna falan gerek yok- yapsınlar. Zemin etütleri, riskli binaların tespiti, gerekli tedbirlerin alınması. Hatta ben bir çalışma yaptım, bunu yapsınlar.

NECİP NASIR (İzmir) - Deprem master planı, kent jeolojisi çalışmaları, mikrobölgeleme çalışmaları, e-bilgi sistemi; bunların hepsi, olmayan iller... İstanbul'un var olduğunu biliyoruz.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Çok güzel bir noktaya temas ettiniz. Ben mesela bir hazırlık yapmıştım onu da sizlere arz edeyim tensip buyurursanız. İllerde vali veya vali yardımcısının başkanlığında üst komisyon, altında bunlara bağlı teknik komisyonlar oluşturalım. Aynı şekilde ilçelerde kaymakamlıklara bağlı üst komisyon, onların altında teknik komisyonlar. Belediyeden, çevre, şehircilik il müdürlüğünden vesaire her bir kurumdan teknik elemanlar buraya katılsın, bir plan dâhilinde binaları incelesin; odaları da dâhil edelim, bütün odalar, jeoloji, jeofizik vesaire inşaat mühendisleri odası, mimarlar odası, hepsi katılsın. Şehirde ve bütün illerde bir seferberlik başlasın.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Devam edebilir miyim?

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Uygun mu bilemiyorum.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Tabii tabii, estağfurullah.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Burada bir karar alalım oy birliğiyle. Yarın bunu hep birlikte bir oylamaya sunalım. Birkaç arkadaş bunu yazsınlar, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle... İcraata geçeriz.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - "İl afete hazırlık komisyonları" diyebiliriz Sayın Bakanım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Tamam. Şöyle desek daha iyi değil mi?

NECİP NASIR (İzmir) - Valiliklerin böyle bir çalışması var bildiğim kadarıyla Sayın Bakanım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Yok, yok.

NECİP NASIR (İzmir) - Ama hayata geçirilmesi için zorlamamız lazım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Şöyle diyeceğiz: Hayata geçirilmesi için, efendim, bir plan yapsınlar, eylem planı. İşte falanca ilde afete dirençli şehirler için eylem planı diye bir isim koyalım. Hatta afet...

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Bu afete hazırlık mı? Çünkü bu kanuna aykırı bir şey, kararnameyle yapılacak bir şey değil bu.

NECİP NASIR (İzmir) - Yok, yok, bu zaten var, yapılması...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Hayır, efendim, değil, eylem planı. "Afete dirençli" diyelim.

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Afete hazırlık.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - "Hazırlık" değil bu, "afete dirençli" diyelim. Düzeltiyorum, afete dirençli şehirler için eylem planı, uygun mu?

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Yani gelsin arkadaşlar, değerlendirelim tabii. Bunlar kararnameyle olacak işler değil, kanun olması lazım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Efendim, zaten kararname değil, harekete geçirmek Sayın Vekilim. Bakanlık bile talimat verir, bu illeri harekete geçirelim.

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Acil eylem planına ihtiyaç vardır.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Onu diyorum yoksa şey değil, kanuna gerek yok ki.

MÜCAHİT DURMUŞOĞLU (Osmaniye) - İl İdaresi Kanunu'nda bile bu yetki valilerde var.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - "Yetki valilerde var." diyor.

NECİP NASIR (İzmir) - Yetki valilerde de yapılmayanlar için Sayın Bakanım diyor ki: "Harekete geçirtelim, yaptırtalım."

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Harekete geçirelim.

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Tedbir almakta fayda var.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Mesele üzüm yemek Mürsel Bey ya.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Mürsel Bey...

NECİP NASIR (İzmir) - Mürsel Bey, siz şey yaptınız da orada bu mesela, güncel deprem master planı, kent jeolojisi çalışması, mikrobölgelendirme çalışması...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Ya, her vilayette bu ekip var, herkesi devreye sokacağız.

NECİP NASIR (İzmir) - Aslında var ama yapmıyorlar, sonuçlandırmıyorlar. Mesela, İstanbul tamamını yapmış ama İzmir'de hiç yok, bunu ifade ettiler.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Ama burada herkes olacak. Belediye başkanı da olacak, büyükşehir, ilçe belediye başkanları. Yani bunu bir teklif edelim, bir ilk icraatımız olsun. Bakın, rapor hazırlıyoruz ama rapor hayata geçmeyince ne kıymeti var? Biz, burada kanun teklifi, mevzuatla ilgili, bakanlıkların yapacakları şeyler, tamimler, bunlar için devreye sokalım. Gerekirse Millî Savunma Bakanımızla görüşelim, komutanlar bu konuda bir hazırlık yapsın. Şeye gerek yok bazı şeylerde, sadece harekete... Biz, burada ateşleme işlemi yapacağız Mürsel Bey, tamam mı?

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Sayın Başkanım, biz mal ve can kaybını kurtaran her şeye destek oluruz.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Ben, Mürsel Bey...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Ya, bir bitirsin.

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Selman Bey tamamlasın, ben de konuşacağım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Tamam, Selman Bey, sonra Mücahit Bey, sonra sizin... Mücahit Bey 2 kişiye...

MÜRSEL ALBAN (Muğla) - Mücahit Bey çok fedakârlık yaptı.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - 2-3 kişiye fedakârlık yaptı.

Buyurun.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Ben devam ediyorum Sayın Bakanım.

Güçlendirme yönetmeliğinin muhakkak çıkarılması lazım.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Güçlendirme...

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Yönetmeliği... Yani güçlendirmeye özel. Zaten bizim raporumuzda da var ama bu gerçekten özellikle şimdi ortaya çıkan yani ağır hasarlı ve yıkılmış binaların ya da acil yıkılacak binaların zaten yerine binalar yapacağız ama orta hasar verilmiş binalarla alakalı da ya da İstanbul'daki kentsel dönüşüm çalışmaları için de bu güçlendirme yönetmeliği muhakkak olmazsa olmaz diye düşünüyorum. Sertifikalı ve etkin mühendislik hizmeti için, yine dediğim gibi, bizim kanunumuz var ama uygulamada bunun gerçekleşmesini muhakkak sağlamamız lazım. Tabii, burada mühendislik hizmetinin niteliği gerçekten çok önemli. Bu az önce yani hepimizin bahsettiği, hepimizin bildiği teknik olarak yapılan hataların önüne geçebilmek için işin başında ehil insanların olması çok önemli.

Yine afet öncelikli ulaşım planlarını da biz daha önce sıklıkla konuşmuştuk ama bunun da bence özellikle Hatay'da ben bizzat yerinde gördüm ki yani o ulaşım planları olmazsa olmaz.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Evet, Selman Bey, doğru.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Öyle bir durumda ulaşım çok kritik, hayati olabiliyor.

Yine afet toplanma alanlarının mevcut durumlarının muhakkak analiz edilmesi ve bunların güncellenmesi gerektiğini düşünüyorum Sayın Bakanım. Evet, bizim toplanma alanlarımız var, doğru ama muhakkak "Bunların mevcut durumu nedir?" diye bir tespit yapılması iller tarafından ve bunların güncellenmesi...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Valiliklere gönderilecek yazıya bunu da koyalım.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Gökan Bey de geldi. Yine birkaç konuda ben siz yokken gıyabınızda teşekkür ettim çözüm odaklı yaklaşımınız için.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Gökan Bey, sizi bir komisyonda vazifelendirdik, komisyon içinde alt komisyon.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Şimdi, şöyle bir şey daha söyleyeceğim: İTÜ'nün raporu önümde, gerçekten çok kıymetli bir ön rapor. Bu ön rapor olmasına rağmen....

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Şu anda çalışıyor, tekrar ben de işin içindeyim.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Evet, ekip çalışıyor Sayın Bakanım, ben de irtibat hâlindeyim. Yani burada hocalarımızı da -biz bireysel olarak da görüşüyoruz ama- burada muhakkak teknik açıdan, bundan sonra yapılması gereken acil işlerle alakalı dinlememiz gerektiğini düşünüyorum. Çünkü burada, mesela, alternatif hızlı konut ihtiyacının karşılanması için alternatif planlar, alternatif projeler var.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Var.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Hatta deprem atıklarının bertarafıyla alakalı da bir başlık var ve teknik olarak...

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Derya Hanım'ın uzmanlık alanı, değil mi?

DERYA BAKBAK (Gaziantep) - Evet.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Günün sonunda kısa, orta ve uzun vadede çözüm planları da ortaya konulmuş durumda. O yüzden bu raporun da bizim çalışmalarımıza çok ciddi manada ışık tutacağını düşünüyorum.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Raporu WhatsApp'tan gruba gönderdim ben.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Onu incelemenizde fayda var Gökan Bey, incelerseniz.

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Evet, geldi bize de. Mikdat Hoca Bayburt eniştesidir, bana yolluyor.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Yapma, Mikdat yamandır, benim talebem.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Sayın Bakanım, kısaca benim görüşlerim bu kadar.

Biz diğer Komisyonda İTÜ'lü hocalarımıza biraz vakit ayıramamıştık ama şimdi dinlersek daha iyi olur diyorum.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Teşekkür ederiz.

SELMAN ÖZBOYACI (Konya) - Teşekkür ediyorum.