GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Teşekkür ediyorum Sayın Başkanım.

Bu depremde belki de en fazla enkazın altında kalmış olan bir sektörü konuşuyoruz, iletişim sektörünü. Bir önceki Komisyonda ben yine Deprem Komisyonunun Üyesiydim; sizler, hem İletişim Başkanlığı hem de 3 GSM operatörü bize şu elimde gözüken kitapçıkları dağıttınız ve İzmir'de 16 binanın hasar gördüğü, 9 binanın yıkıldığı deprem sonrasında yaşanan GSM operatörüne ulaşamama ve telefonla görüşememe sıkıntısıyla ilgili çözümler ürettiğinize, bundan sonra asla böyle bir sıkıntının yaşanmayacağına Türkiye Büyük Millet Meclisinde 85 milyonu temsil eden Komisyon üyelerinin huzurunda söz verdiniz. "Bundan sonra böyle bir afet anında en geç bütün frekanslar üzerinde birleştirilerek uydu hatlarımız ve uydularımız vasıtasıyla da asla GSM sıkıntısı yaşanmayacak. Bizim burada naçizane yurttaşlarımıza önerimiz WhatsApp üzerinden, internet hatları üzerinden görüşme gerçekleştirirlerse telefon görüşmelerinde yaşanacak olan sıkıntılar engellenmiş olur." dendi. Dendi ama gerçek böyle olmadı çünkü Elif kızımızın babasına gönderdiği mesaj telefon babası tarafından bulunduktan sonra ancak operatörler tarafından aktif hâle getirildi. Aslında bu bütün GSM operatörlerinin ve Ulaştırma Bakanlığı, İletişim Başkanlığının her birinin vicdanında derin yaralar oluşturması gereken ve bugüne kadar... Yani dağdaki çobanın sesini reklamlarla duyurdunuz ama enkaz altındaki kızımızın sesini babasına duyuramadınız. O nedenle bu enkazın altında kaldınız; çok net biçimde söylüyorum, altında kaldınız.

Sayın Başkan, bu Komisyonun belli ki önermeler yapması gerekiyor ve müsaadeniz olursa ben bazı önermelerle sözümü tamamlayacağım çünkü artık burada şunu yaptık, bunu yaptık diyerek de yani bu Komisyonun amacının da ben katılımcılar tarafından anlaşılmadığını anlıyorum. Yani bu Komisyon "Kahramanmaraş merkezli depremde yapılanlar ile olası bir afet anında yapılması gerekenlerle ilgili ne yapıyorsunuz?" noktasındaydı, buna ilişkin bilgi alamıyoruz.

Şimdi, iletişim hususuna ilişkin olarak detaylı önerilerimi sizlere sunuyorum: Eylem planında belirtilen kritik bölgelerin ve konumlarının valilik başta olmak üzere hastanelerin enerji altyapılarının kontrol edilerek gerekli önlemlerin alınması gerekiyor. Deprem dayanım testlerinden gelen verilerle binaların dijital ikizlerinin yapılması aracılığıyla simülasyonlarının gerçekleştirilmesi gerekiyor. Deprem tahmin uygulamaları kapsamında fiber optik altyapıdan deprem erken uyarı sisteminin geliştirilmesi gerekiyor. Telekomünikasyon, ulaşım gibi altyapılarda risk analizlerinin yapılması gerekiyor. İletişim ağının sanal baz istasyonları ve fiber optik hatlarla genişletilmesine yönelik çalışmalarda yerel yönetimlerin bürokratik engellerinin kaldırılması gerekiyor. UAVT doğrulaması olan hem merkezî yönetimlerle hem de yerel yönetimlerin uygun verileriyle ilişkilendirilecek kent, bina, mekânsal verilerinin elde edilmesine ihtiyaç vardır. Kentteki binaların deprem risk analizi verilerinin operatör firmalarıyla paylaşılarak mevcut ve yapılacak baz istasyonlarının etkin bir şekilde konumlandırılmasının sağlanması gerekiyor. Mahallelerde dağıtım sağlayan enerji firmalarıyla iletişime geçilip afet sonrası için GSM operatörlerinin hizmet binalarının enerji teminini sağlayacak sistemlerin ve prosedürlerin mutlaka tanımlanması gerekiyor. Hastaneler gibi kapasitenin yoğun olduğu yerlerde afet sonrası iletişimin sürekliliğini sağlayan çözümlerin geliştirilmesi gerekiyor. Kentsel dönüşüm projelerinde bölgede kurulacak baz istasyonlarının konumlarının dönüşüm planının içine dâhil edilmesi gerekiyor. Belediye noktalarında "access point" kurulması ve Wi-Fi frekanslarında hizmet verilmesi gerekiyor. Sensörlü sistemlerle mevcut yapıların entegre edilip GPS tabanlı bir yazılımla bir krokisinin çıkarılması gerekiyor. Güneş paneli destekli "uydunet" ve "radionet" gibi farklı teknolojilerin frekanslarında iletişim sağlayan ve aynı zamanda alarm görevi yapabilecek sistemlerin kurulması gerekiyor. Acil durum zamanlarında kullanılacak tek merkezden yönetilen çağrı merkezlerinin kurulması gerekiyor. Baz istasyonlarının afet sonrası elektrik kesintilerinde devre dışı kalacak olmasına karşın jeneratör gibi geçici çözümler dışında kalıcı bir çözümün üretilmesi gerekiyor. Afet sonrası farklı kurumların bir arada koordineli bir şekilde çalışmasını ve sağlıklı bir iletişim kurmasını sağlayacak veri tabanlı bir yazılımın geliştirilmesi gerekiyor. Sahada çalışan tüm ekiplere ulaşacak ekonomik, güvenli bir veri şebekesinin kurulması ve bu kapsamda tüm kenti kapsayacak bir afet GSM şebekesinin kurulması gerekiyor. Sokak aydınlatma şebekesinin elektrik kesintilerinden daha az etkilenmesini sağlamak amacıyla uzaktan algılama yöntemiyle hasar tespit sisteminin geliştirilmesi, aynı zamanda her elektrik direğine verilen elektriğin uzaktan açılıp kapanmasını sağlayacak sistemlerin uygulanması gerekiyor. Aydınlatma direkleri üzerinde hizmet verecek açık bir "Wi-Fi" şebekesinin geliştirilmesi, aynı zamanda vatandaşların telefonla iletişim faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için aydınlatma direklerinin birer telefon şarj noktası olarak geliştirilmesi gerekiyor. Afetlerin çeşitli safhalarında afet lojistiğinin tanımlanmış kaynak yönetim modellerinin Ulusal Olay Yönetimi Sistemi kapsamında standartlarının belirlenmesi ve bu modellerin deprem öncesi hazır hâle getirilmesi gerekiyor. Afet olasılığı olan bölgelerle ilgili altyapı, yapı, ulaşım, iletişim, sağlık ve kolluk kuvvetlerine ilişkin verilerin toplanıp bunların bir veri tabanında toplanması gerekiyor. Eylem yönetim yazılımlarının tasarlanması için de eylem planlarının yeterliliğinin farklı eylem senaryoları üzerinde simülasyonlarla sınanması gerekiyor. Tüm yardım kuruluşlarının ortak kullanabileceği bir platform geliştirilmesi, kentteki tüm iş makinelerinin ve filolarının takibi için bir yazılımın yapılması gerekiyor. Belediye ve kamu araçlarının takibi ve envanter takibi yazılımı ve envanter için "fide" etiket sisteminin oluşturulması gerekiyor. Makina Mühendisleri Odası üyelerine ve gönüllülere temel iş makinesi kullanım eğitimi ve bilgi paylaşımının sağlanması gerekiyor. Yine, Makina Mühendisleri Odasının üye uygulaması Makina Mobil, AFAD Mobil afet modülüyle bilgi paylaşılmasının sağlanması gerekiyor. Yine, makine mühendislerinin evlerine haberleşme için basit "Wi-Fi" modüllerinin sağlanması gerekiyor. Makine Mühendisleri üyelerinin yetkinlik durumları...

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Niye sadece makine mühendisleri; elektrik elektronik mühendisleri var.

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Afet sonrasında bunlar çok önemli, iş makinesini bunlar kullanıyor.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - "Mühendisler" deyin bari hiç olmazsa. Makine Mühendisleri Odasına teşekkür ediyoruz ama öbür mühendisleri de unutmayalım.

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Deprem ve Teknoloji "Hackathon"ın düzenlenmesi, acil durumlarda hayata geçirilmek üzere zorunlu olarak "national roaming" yani ulusal dolaşım hazırlıklarının BTK koordinasyonuyla yapılması gerekiyor. Büyük hastaneler veya olası sahra hastane alanlarının, toplanma alanlarının ve kriz merkezi lojistik koordinasyon alanlarının önceden kurulacak baz istasyonu ve "Wi-Fi" altyapılarıyla donatılması gerekiyor. Sivil telsiz haberleşme altyapısının yerel yönetimler desteğiyle iş birliğiyle kurulması gerekiyor. GSM operatörlerinin iş birliği içerisinde deprem anında bina içerisinde kaç kişi bulunduğunu gösterecek verinin KVKK'ye uygun şekilde sağlanması gerekiyor. Afet sonrası önceliklendirilmiş GSM araçlarına belediyelerin önceden belirleyeceği yerlerden yakıt temin edilmesini sağlayacak koordinasyon şemasının sağlanması gerekiyor.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Bunların hepsi buraya ait değil herhâlde? AFAD'a da bildireceğiz.

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Buraya, buraya, hepsi buraya ait.

Ya, bir sürü trol hesap kuruyorlar, onlara bakana kadar bunlarla uğraşsınlar yani.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Tamam, peki.

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Afet sonrası bölge içerisinde iletişim sistemlerinin kurulması veya hâlihazırda yıkılmayan iletişim istasyonlarının bakımından sorumlu GSM operatörlerinin gönderdiği ekiplerin afet kent içi ulaşımı sırasında önceliklendirilmesi gerekiyor. Depremde yıkılmayan telekomünikasyon merkezlerinin çalışmalarının sürdürülebilmesi için yakıt önceliğinin sağlanması gerekiyor. Afet sonrası toplanma alanlarında farklı GSM operatörlerinin ortak çalışacağı baz istasyonlarının kurulması gerekiyor. Afetle ilgili herhangi bir durumda afete özel iletişim sistemleri ekipmanlarının yerel yönetimlere ve diğer operatörlere de sağlanması gerekiyor. Afet sırasında ve sonrasında iletişim sistemlerinin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesini sağlayan çeşitli ağ sistemlerinin kurulması, farklı frekans bandı üzerinden iletişimin sağlanması; radyolink, Uydunet gibi geliştirilmesi gerekiyor.

Arama kurtarma ekiplerinin yaşayabileceği aydınlatma sorununun kablolu aydınlatma "drone"larıyla çözümlenmesi gerekiyor. "Drone" sistemleri kullanılarak afet sonrası şehir içinde ulaşım sisteminizi optize etmek amacıyla alternatif yol ve güzergâhların belirlenmesi, buna ilişkin yazılımların tamamlanması gerekiyor. Bilgi kirliliğinin önüne geçmek adına çok kanallı medya yönetimi metodunun uygulanması gerekiyor.

Afet sonrası sağlık kuruluşlarının doluluk durumlarının veri tabanlı bir yazılım üzerinden izlenmesi gerekiyor. Ses dalgası, sıcaklık duyargaları ve benzeri sonar yöntemlerle enkaz altında kalan insanların tespitini sağlayacak sistemlerin arama kurtarma çalışmalarında mutlaka kullanılması gerekiyor. Arama kurtarma operasyonları için geliştirilmiş küçük robotların kullanılması gerekiyor. Sosyal medyada metin taramasıyla ihtiyaçların takip edilmesi gerekiyor. Afet sonrasında kullanılacak iletişim şebekelerinin afet ekipleri ve aynı zamanda depremzedeler göz önünde bulundurularak genişletilmesi gerekiyor.

BAŞKAN VEYSEL EROĞLU - Sayın Zeybek, toparlarsanız...

GÖKAN ZEYBEK (İstanbul) - Bitiriyorum Sayın Başkan.

Büyük hastaneler veya olası sahra hastane alanları, toplanma alanları ve kriz merkezleri gibi kritik lokasyonlarda uydu haberleşmesi üzerinden "Wi-Fi" hizmetlerinin sağlanması gerekiyor. Mobil şarj istasyonlarının şehrin kritik lokasyonlarına dağılması gerekiyor. Uydu görüntü işleme teknikleriyle depremden sonraki ilk saatte öncesi sonrası bina durumu tespitiyle depremin etkilediği alanların büyüklükleri ve lokasyonları belirlenerek arama kurtarma ekiplerinin nerede çalışacaklarının takip edilmesi gerekiyor. Haberleşme kriz masası kurularak mobil haberleşme araçlarının tek noktadan yönetilmesi ve daha fazla noktanın kapanmasının sağlanması, hastane kriz masası gibi alanlara 3 operatörün de ayrı ayrı mobil araç göndermesi yerine, 1 araç göndermesi, diğer 2 aracın başka noktalara gönderilmesinin sağlanması gerekiyor.

SMS iletişimiyle lokasyon bazlı "Evet, hayattayım, göçükte değilim." "Evet, hayattayım, göçükteyim." cevaplarıyla bina içinde kalan insan sayısının tahminlenmesine ilişkin bir program ve yazılım yapılması gerekiyor. İhtiyaçların hemen karşılanabilmesi için afet bölgelerinde kredi ve banka kartlarının bloke edilmeden kullanılabilmesi ve kredi ve banka kartları işlem görmeyen mevduat sahipleri ve mudilerle ilgili de acil bir biçimde güvenceli hesapların oluşturulması gerekiyor.

Son olarak da... Borsa ya da başka aracı kurumlar üzerinden deprem sonrasında işlem görmeyen, hiçbir biçimiyle faaliyette bulunmayan ve bu konuda bilgi sahibi olmayan, yakınları tarafından da bilgi sahibi olunmayan kimi hesaplarla ilgili de çok hızlı biçimde akrabalarının ve yakınlarının bilgilendirilmesinin sağlanması gerekiyor.

Teşekkür ederim.