SEYDİ GÜLSOY (Osmaniye) - Sayın Başkanım, Plan ve Bütçe Komisyonunun saygıdeğer üyeleri, Sayın Bakanım, Saygıdeğer Bakan Yardımcılarım, kurumlarımızın saygıdeğer bürokratları, yöneticileri ve değerli basın mensupları; sizleri saygıyla selamlıyorum. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 2022 yılı kesin hesap görüşmeleri ve 2024 yılı bütçesinin milletimize, ülkemize hayırlı ve bereketli olmasını temenni ediyorum.

Ebediyete intikalinin 85'inci yıl dönümünde İstiklal Mücadelesi'nin Başkomutanı ve cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ü rahmet ve hürmetle yad ediyorum. Bu toprakların vatan olması için mücadele eden Millî Mücadele'mizin tüm kahramanlarını, aziz şehitlerimizi, kahraman gazilerimizi rahmetle ve minnetle anıyorum. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün en büyük eseri olan Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında cumhuriyetimizi daha da ileriye götürmek, ona en büyük vefa borcumuzdur. Bu sebeple, Türkiye Büyük Millet Meclisimizin toplandığı ilk günden bugüne kadar bu gayede çabalayan, emek veren tüm milletvekillerimize de şükranlarımı sunuyorum. Bu vesileyle, İstiklal Savaşı'mızın Başkomutanı ve cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ü aramızdan ayrılışının 85'inci yıl dönümünde saygı, şükran ve rahmet anıyorum, mekânı cennet olsun diyorum.

Sayın Başkan, değerli üyeler; 6 Şubat 2023 tarihinde yaşamış olduğumuz merkez üssü Kahramanmaraş olan ve birçok ilimizle birlikte Osmaniye'mizi de etkileyen, asrın felaketi olan depremlerde yaşamını yitiren vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, kederli ailelerine başsağlığı diliyorum. Yaşamış olduğumuz bu depremlerde Osmaniye ilimizde 1.010 vatandaşımız hayatını kaybetti. 6 Şubat depreminin olduğu tarihten bugüne kadar ilimizde yaklaşık 10 bin bina yıkıldı, bu da yaklaşık olarak 25 bin bağımsız bölüme tekabül etmektedir. Depremin ilk anından itibaren devletimiz, sivil toplum kuruluşlarımız ve Türkiye'nin her yerinden yardıma koşan, dualarını eksik etmeyen aziz milletimiz, bizleri bu zor zamanda yalnız bırakmadı. Yaşanan bu büyük afetin ardından, başta Valiliğimiz olmak üzere, AFAD, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız, belediyelerimiz, Toplu Konut İdaresi Başkanlığımız ve ilgili kurumlarımız koordineli bir şekilde çalışarak depremin açmış olduğu yaraların sarılması için tüm imkânlarını ilimize seferber etmişlerdir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız koordinesinde ilimizde 13.646 konut, 6.856 köy evi ve 3.650 ticari alan olmak üzere toplam 24.152 bağımsız bölüm inşa edeceğiz. İnşasına başlamış olduğumuz 5.501 konutun, inşallah, 1.389 tanesini bu yıl sonuna kadar teslim edip Osmaniyeli vatandaşlarımızın hizmetine sunacağız. Şu anda ilimizde, hamdolsun, aç ve açıkta hiçbir vatandaşımız bulunmamaktadır. Hayatın normalleşmesi adına, Hükûmetimiz, tüm imkânlarını seferber etmektedir. Bu vesileyle, başta Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere, ilgili kurumlarımıza ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanımıza sizlerin huzurunda bir kez daha teşekkür etmek istiyorum.

Sayın Başkan, değerli üyeler; asrın felaketi olarak ifade edilen 6 Şubat tarihinde yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli depremler doğrudan 11 ilimizde, 124 ilçemizde ve 6.929 köy ve mahallemizde büyük bir yıkıma ve hasara sebep oldu. Depremlerden 120 bin metrekarelik bir alanda ve kış şartlarında 14 milyon insanımız etkilendi. Ayrıca, Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi kapsamına 7 il, 55 ilçe, 4.017 köy ve mahallemiz de alındı; toplamda 18 il, 179 ilçe, 10.946 köy ve mahallemiz depremden etkilenmiş oldu. Yaklaşık dokuz saat arayla meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki bu depremler, olağandışı ve dünyada ender görülen doğa kaynaklı afetlerdendi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın hasar tespit verilerine göre, 680 bin konut, 170 bin dükkân, depo, ahır gibi bağımsız bölüm ağır hasar alıp kullanılamaz hâle gelmiştir. Yapılan araştırmalara göre depremin yol açtığı maddi zarar ise 110 milyar doların üzerindedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız bir önceki yılın bütçesine göre 2024 yılı bütçesi yüzde 994,10 oranında artışla bakanlıklarımız arasında bütçe artırım oranının en yüksek olduğu Bakanlıktır.

Yine, AFAD Başkanlığımız da 2024 yılı yatırım ödeneğinin yüzde 95'i tutarındaki 671,5 milyar Türk lirasını deprem bölgesindeki kalıcı konutların yapımı ve giderleri için harcayacaktır. Afet sonrası kalıcı konutların ilk temelini 28 Şubat tarihinde attık. İlk konutların teslimini de depremden sadece bir buçuk ay sonra 23 Martta Sayın Cumhurbaşkanının teşrifiyle gerçekleşmişti. Şu anda afet bölgesinde 200 bin konutun inşası devam etmektedir. Deprem bölgelerinde iklim dostu ve daha enerji verimliliği özelliği olan 100 bin köy evimizi hafif çelikten inşa edeceğiz. Çevre, Şehirlik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın planlaması dâhilinde yıl sonuna kadar 41 bin konut ve 5 bin köy evinin inşaatını tamamlayarak hak sahiplerine teslim edeceğiz. İnşallah, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde güvenli, sağlam ve iklim dostu konutlar inşa etmeye devam edeceğiz.

Sayın Başkan, değerli üyeler; bölge halkının talebi ve afet bölgesinde 850 bin bağımsız bölümü inşa edecek alanın bulunmasının güç olması sebebiyle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız tarafından yerinde dönüşüm projesi başlatılmıştır. Yerinde dönüşüm projesinde Sayın Cumhurbaşkanımızın kararıyla güncel hibe ve krediler şu şekilde güncellenmiştir: Konutlar için 750 bin TL hibe, 750 bin TL kredi; köy evleri için 750 bin TL hibe, 750 bin TL kredi; ahırlı köy evleri için 750 bin TL hibe, 1 milyon TL kredi; iş yerleri için 400 bin TL hibe, 400 bin TL kredi verilecek; iki yıl ödemesiz olmak üzere on yıl vadeli ve faizsiz olacaktır bunlar da.

Sayın Başkanım, değerli üyeler; ülkemizin sağlıklı ve güvenli yapı stokunu artırmak adına Hükûmetimiz olarak kentsel dönüşüm çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu hafta Deprem Gerçeği ve Kentsel Dönüşüm Şûrası'nın sonuç bildirgesinde yer alan kararlar doğrultusunda hazırlanan kanunumuz Gazi Meclisimizde kabul edilerek yasalaşmıştır.

Türkiye genelinde yaklaşık 31 milyon konut, 5 milyon ticari alandan oluşan toplam 36 milyon bağımsız bölüm bulunmaktadır. Ülkemiz sathında yaklaşık 6 milyon bağımsız bölüm risk altındadır, 2 milyon bağımsız alanın acil dönüşmesi gerekmektedir. Türkiye genelinde 2012'den bugüne kadar kentsel dönüşüm projeleriyle 2 milyon 200 bin bağımsız bölümün dönüşümünü tamamladık, 400 bin bağımsız bölümün dönüşüm süreci ise hâlen devam etmektedir. 2012'den bugüne kadar Türkiye genelinde kentsel dönüşüm projeleri kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız 480 milyar TL değerinde kaynak kullanmıştır. Kentsel dönüşüm çalışmalarımızın merkezinde ülkemizin en büyük yerleşim yeri olan şehr-i İstanbul yer almaktadır. İstanbul'da 6 milyon konut ve 1,5 milyon ticari alandan oluşan 7,5 milyon bağımsız bölüm bulunmaktadır. 600 bin bağımsız bölümün acil dönüşmesi gerekmektedir. 2012'den bugüne kadar 800 bin bağımsız bölümün dönüşümü tamamlandı, 170.941 bağımsız bölümün dönüşüm süreci de devam etmektedir. 2012'den bugüne kadar kentsel dönüşüm projeleri kapsamında 127 milyar 926 milyon TL değerinde yatırım gerçekleştirmiştik. İstanbul'da acilen dönüşmesi gereken 600 bin konut başta olmak üzere riskli 1,5 milyon bağımsız bölümü beş yıl içerisinde dönüştürüp afetlere karşı dirençli hâle getireceğiz inşallah.

Sayın Cumhurbaşkanımızın tensipleriyle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımıza bağlı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kurulmuştur. Kentsel Dönüşüm Başkanlığıyla kentsel dönüşüm çalışmalarımızı daha hızlı ve etkin bir şekilde yöneteceğiz. Yeni düzenlemelerle, inşallah, ülkemizi deprem başta olmak üzere afetlere karşı, daha hızlı bir şekilde, dirençli hâle getireceğiz. Bu yapı içerisinde 3 Genel Müdürlük oluşturulmuştur. Bir tanesi Marmara Bölgesi dışındaki diğer bölgelerde kentsel dönüşüm sürecini yürütecek olan Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü, diğeri Marmara'daki kentsel dönüşüm sürecini yürütecek olan Marmara Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü, öteki ise hazine arazilerinin tarama, tespit ve değerleme işlemlerini yaparak kentsel dönüşüme kaynak oluşturacak olan Taşınmaz ve Kaynak Geliştirme Genel Müdürlüğüdür. İnşallah, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğinde, bu müdürlüklerimizin koordinesinde Türkiye Yüzyılı'na yakışır, sağlam ve güvenli yapılar inşa edeceğiz. Hükûmet olarak, aziz milletimizin içerisinde güvenle ve huzurla yaşayabilecekleri bu konutları inşa ederek, çevreye ve doğaya karşı duyarlı olma gayesiyle, gelecek nesillerimize daha temiz ve yaşanabilir bir dünya bırakmak gayreti içerisindeyiz.

Sayın Bakanım, değerli üyeler; Deprem Gerçeği ve Kentsel Dönüşüm Şûrası'nın sonuç bildirgesinde yer alan kararlar doğrultusunda hazırlanan ve bu hafta Gazi Mecliste kabul edilen kanunla birlikte;

1) Riskli yapı tespitinin ve tahliyesinin malik ve kiracılarca engellenmesi durumunda, tespit ve tahliyenin, mülki amirden alınacak yazılı izine, yapının kapısının çilingir vasıtasıyla açtırılması suretiyle yapılması,

2) Kanun kapsamındaki riskli yapıların bir an evvel tespit edilip yıktırılmasını sağlanmak maksadıyla, riskli yapı tespitine ve tahliyeye ilişkin tebligatların yapıların kapısına asılarak maliklere e-devlet kapısı üzerinden bildirilmek ve ilgili muhtarlıklarda ilan edilmek suretiyle yapılması,

3) "Yarısı Bizden" kampanyasının uygulanabilmesi için -6306 sayılı Kanun'la- hak sahiplerine yapım için mali yardım yapılabilmesi,

4) Kanun kapsamındaki yapıların yıktırılmasından sonra arsa hâline gelen taşınmazlarda ortaklığın giderilmesi davası açılabileceği,

5) Dönüşüm uygulamalarının, hisseler oranında maliklerin salt çoğunluğuyla alacakları karara istinaden yapılacağı yani 50+1,

6) Maliklerin dönüşüm uygulamaları için ara buluculuk işi yapacak kuruluşların faaliyet gösterilebileceği,

7) Kaynak temin etmek maksadıyla, yapılaşmaya esas arsa metrekaresinin yüzde 30'unun mülkiyetinin Bakanlığa devrine muvafakat edilmesi veya aynı miktarda değerin Bakanlığa verilmesi,

8) Hak sahibinin borçlanma bedelini ödeyerek ödeyecek mali gücünün olmaması durumunda hak sahibine, hak sahibi evli ise hak sahibi ve eşine de bağımsız bölüm üzerinde oturma hakkı tanınması,

9) Dönüşüm alanlarındaki herhangi bir taşınmaz satılacak ise Bakanlığın bu taşınmazı öncelikli satın alma hakkının olması,

10) Kanun kapsamında yürütülen uygulamaların ivediliği gözetilerek, kanun kapsamında onaylanacak planların ilan, askı ve itiraz sürelerinin kısıtlanması sağlanacaktır.

Sayın Başkan, değerli üyeler; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımıza bağlı Toplu Konut İdaresi Başkanlığı eliyle son yirmi yılda 2 trilyon 978 milyar TL yatırımla 38 bin sosyal donatı ve 1 milyon 305 bin sosyal konut ürettik. Böylece, 5 milyon vatandaşımızı ev sahibi yapmış bulunmaktayız.

Ortak evimiz dünyamız iklim değişikliğinin ağır etkileriyle karşı karşıya; bu krizle mücadelemizi sürdürüyoruz. İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında Paris İklim Anlaşması'na taraf olduk. Sayın Cumhurbaşkanımızın "2053 net sıfır emisyon" ve "yeşil kalkınma" hedefini ilan ettik. COP 27'de Ulusal Katkı Beyanı'mızı açıkladık. 2030 yılı için emisyon artışını azaltma hedefimizi yüzde 41 oranında ilan ettik.

Saygıdeğer Emine Erdoğan Hanımefendinin öncülüğünde başlayan Sıfır Atık Projesi'yle 172 bin binada sıfır atık yönetim sistemine başlandı. Yaklaşık 20 milyon kişiye eğitim verildi. Geri kazanım oranımız 2022 yılı sonu itibarıyla yüzde 30,13'e yükseltildi. 45,5 milyon ton atığın geri kazanımı gerçekleştirildi. Bunlardan 96 milyar TL gelir elde edildi. 432 milyon ağaç da kesilmeden kurtulmuş oldu. Aynı zamanda, 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü ilan edildi. Son BM Genel Kurulunda Saygıdeğer Emine Erdoğan Hanımefendi tarafından Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı imzaya açıldı. "100 milyon metrekare millet bahçesi" hedefiyle iklim değişikliğine karşı Hükûmetimiz güçlü bir mücadele yürütmektedir. Şu anda 81 şehrimizde 74 milyon 39 bin 363 metrekare alanda çalışmalar devam etmektedir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız tarafından son yirmi bir yılda, çevre projeleri kapsamında, yerel yönetimlere 34 milyar 492 milyon destek sağlanmıştır. 2023 yılı itibarıyla belediye nüfusumuzun yüzde 89,9'una atık su hizmeti verilmektedir.

Deniz çöpleriyle mücadele kapsamında, Sıfır Atık Mavi Hareketi ve deniz çöpleri il eylem planlarının uygulanmasıyla birlikte bugüne kadar yaklaşık toplam 185 bin ton deniz çöpü toplanarak bertaraf edilmiştir. Denizlerimizin temizliğinin önemli bir göstergesi olan Mavi Bayraklı plaj sayımızı 2023 yılı itibarıyla 551'e yükselterek bu sayıyla dünyada 3'üncü sıradayız.

İklim değişikliği küresel bir kriz olarak tüm dünyada ve ülkemizde artarak etkisini göstermeye devam etmektedir. Bu kriz, ülkelerin alışkanlık ve önceliklerini ekonomik ve sosyal açıdan değiştirmektedir. Ülkemiz coğrafi konumu ve gelişmekte olan ülke olması sebebiyle iklim değişikliğinden en çok etkilenecek ülkeler arasında yer almaktadır. Bu sebeple, düşük karbon ekonomisine geçiş, sera gazı emisyonlarına sebep olan tüm sektörlerde yeşil dönüşümün sağlanması ile iklim değişikliğiyle mücadele ve uyum kapasitesinin artırılması önem arz etmektedir. Atıkların düzenli depolanması, kaynağında ayrıştırılması, enerji elde edilmesi ve geri kazanılması çalışmalarıyla atık ekonomiye kazandırılmaktadır. 2002 yılında katı atık düzenli depolama tesisi sayısı sadece 15 iken 2023 Ekim ayı itibarıyla 93'e ulaşmıştır. Bugün itibarıyla bu tesislerle 1.241 belediyede 69,5 milyon vatandaşımıza hizmet verilmektedir. Plastik poşet kullanımı salgına rağmen yaklaşık yüzde 62,5 oranında azaltılmış, bu azalmayla 760 bin ton plastik atık oluşumu engellenmiş ve yaklaşık 5,24 milyar lira tasarruf elde edilerek yaklaşık 31.500 ton sera gazı salımı da engellenmiştir.

Sayın Başkanım, Sayın Bakanım, Plan ve Bütçe Komisyonunun değerli üyeleri; sözlerimin sonunda, 2024 yılı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın ve bağlı kurumlarımızın bütçesinin aziz milletimize hayırlı ve bereketli olmasını diliyor, sizleri saygıyla selamlıyorum.