DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Çünkü Komisyon toplantısının akışına uygun olarak yeni ortaya çıkan durumla ilgili bazı araştırmaları yapıp belgelerini temin edip geliyorum ki burada daha sağlıklı bir şekilde Komisyon yürüsün.

BAŞKAN ATAY USLU - Şu açıdan söyledim: Hani, biz de burada, gelen bürokrat arkadaşlara, kamuoyuna sorular soruyoruz, farklı sorular soruyoruz; bizim sorularımız da çok önemli aslında, onları da duysanız belki yeni belgelere ulaşma açısından önemli olur diye düşünüyorum.

Buyurun.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben kıymetli vekillerimizin sordukları soruları mümkün olduğunca takip ettim, faydalandım. Biraz da konuşulanların ötesinde yeni konulardan da bahsetmekte fayda var çünkü burada zincirleme ihmaller var.

Şimdi süremi başlatırsanız konuşmama başlayacağım.

BAŞKAN ATAY USLU - Buyurun.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bu felaketin yaşandığı, Anagold'un işlettiği altın madeninde acil durum eylem planı var mı? Bu plan varsa Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığında var mı? Siz bu acil durum eylem planlarını inceliyor musunuz, onaylıyor musunuz, takibini yapıyor musunuz? Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından şirketin acil durum eylem planını talep ediyorum, acil durum eylem planını Bakanlıktan talep ediyorum. Özellikle bunu ifade ediyorum yani şirketten değil, şirketten ayrıca talep edeceğiz. Ben var mı diye bundan emin olmak için Bakanlıktan talep ediyorum.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının denetimlerini Bakanlık olarak Bakanlık personeliyle birlikte siz mi yapıyorsunuz yoksa bu denetimin bir bölümünü veya tümünü özel bir şirkete devrettiniz mi? Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının Eylül 2022 tarihli bir yazısında, resmî yazısında -yazı da burada- diyor ki: "Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ'nin madencilik faaliyetleri kapsamında Bakanlığımız adına yığın liçi ve atık barajı inşaatlarının denetim görevini üstlenen Ore Mineral Sondaj Mühendislik Ltd Şti bulunmaktadır." şeklinde bir ifade var yani bu denetimleri, denetimlerin tümünü veya bir kısmını özel bir şirkete devrettiğiniz buradan anlaşılıyor. Bu şirket faaliyetlerini sürdürürken bu işte, siyanür borusu patlaması veya daha önce yine yığın liçi sahasındaki kaymanın yaşandığı, daha sonra da ilgili tedbirlerin alınıp alınmadığı noktasında da yine bu firmanın faaliyet gösterdiği sürede olan bu kazaları yine bu firmaya denetletip "Tamam, şimdi tedbirler aldı." değerlendirmesini oradan alıp daha sonra buranın tekrar faaliyete açıldığını görüyoruz.

"ÇED Olumlu" kararı verilirken birbiriyle bağlantılı ÇED raporlarının süperpozesini yani karşılaştırmasını, kontrolünü yapıyor musunuz? Siyanür ve siyanür atık depolama havuzlarının kapasitesi nedir? Böyle bir kütle kayması yaşandığı andaki siyanür havuzlarının ve atık havuzunun doluluk kapasitesi hangi seviyededir, hangi orandadır, hangi miktardadır ve bu kayma yaşandığı anda sistemde dolaşan siyanürlü solüsyon sıvı miktarı ne kadardır? Siyanürlü solüsyon yani yığın liçinde dolaşan solüsyon önce siyanür, tuttuğu malzeme ve içindeki sıvı ayrılıyor, daha sonra bir kısmı geri artık havuzuna gidiyor, bir kısmı da solüsyon havuzuna gidiyor. Şimdi, bu kaymanın fark edildiği andan itibaren teknik olarak sistemdeki bütün siyanürlü solüsyon ne kadar sürede sistemden yani yığın liç sahasından geriye çekilip sahada hiç siyanür solüsyonlu malzeme kalmayacak hâle getirilebilir? Bunun teknik olarak süresi nedir? Ve bunun ne kadarı geri atık havuzuna, ne kadarı siyanür havuzuna gitmiştir? Bunun aynı zamanda sahadaki teknik rapor verilerini sizden talep ediyorum.

Diğer taraftan da siyanür havuzlarının bu arama kurtarma faaliyetleri devam ederken boşaltıldığı bilgisi var. Özellikle Meclis Araştırması Komisyonunun uzunca bir süre sonra yani yetmiş güne yakın bir süre sonra toplanmasıyla ben bazı delillerin karartılabilme şüphesinin daha arttığını söylemiştim. Dolayısıyla, buradaki atık havuzlarına, buradaki raporlama sistemine, buradaki verilerle ilgili sonuçlara bir şekilde müdahale edilmiş olabileceğini düşünüyoruz. Bu doğrultuda sizden resmî bilgi yazılı olarak talep ediyorum.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Diğer taraftan, "ÇED Olumlu" kararları verilirken 2021 yılında ikinci kapasite artışındaki "ÇED Olumlu" kararının altında kimlerin imzası var? Kimin demiyorum sadece, kimlerin imzası var, bunun yanıtını şimdi istiyorum. Hem makamını, görevini hem de adını ve soyadını istiyorum.

Diğer taraftan, bu felaketin yani kaymanın fark edildiği an ve buna müdahale edildiği süre arasında geçen saatlerde patlatma yapıldığı, yakın bölgede bir patlatma yapıldığıyla ilgili ifade tutanakları var. Dolayısıyla bu patlatma neden yapılıyor? Patlatmaları denetliyor musunuz? Patlatmalarda kullanılan malzemeyi denetliyor musunuz? Ve kimlerin, hangi sertifikalıların veya kimlerin bu patlatmaları yaptığını biliyor musunuz? Bunlarla ilgili elinizdeki bilgiyi, belgeyi, resmî bilgi, belgeyi sizden talep ediyorum ve bu felaketin yaşandığı günde bir patlatma yapılıp yapılmadığının bilgisini de sizden talep ediyorum. Yapıldıysa hangi saatte yapıldığını talep ediyorum.

Aynı zamanda yine bu patlatmayla ilgili konu çeşitli ifadelerde geçmesine rağmen yine Komisyonun geç toplanması konusu bu konunun gündeme gelişini geciktirmiş oldu, dolayısıyla da tutuklanan mühendislerin veya tutuklanan kişilerin ifadelerinde değişiklik yapmak suretiyle yapılmış olan bir patlatmayı yapılmamış olarak gösterme riskini ortaya çıkardığı için bu konuyla ilgili derinlemesine bizde araştırmalarımızı çok yönlü sürdürüyoruz. Sizden de resmî bilgi talep ediyorum.

Diğer bir konu, yığın liç sahasının yüksekliği ve kapasitesiyle ilgili sorduğumuz sorular, ortaya koyduğumuz belgelerle burada bir üretim zorlaması, üretim baskısının olduğu açıkçası görülüyor. Ve sahada çalışan şirketin sade mühendislerinin de aslında bu üretim zorlamasının içine çekildiği de bir şekliyle aslında görülüyor. Bu noktada biz Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına yığın liç sahasıyla ilgili teknik konuları sorduğumuzda "Kapasitesi neydi? Ne kadar yığın liçi serilmişti? Yüksekliği neydi?" gibi konularda, o, topu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına attı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına soruyoruz; önce Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının adını vermeyerek ama kendisinden dışarıya çıkararak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını aslında ima ederek o da topu onun üzerine atıyor. Yarın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı var, onların da üzerine atılacak gibi görünüyor. Dolayısıyla, bu ateş topu bakanlıklar arasında gidiyor, geliyor ama eğer bu kimsede kalmazsa hepinizin üzerinde kalıp bu konuyla ilgili gerekli görevini yapmayan en aşağıdan en yukarıya kadar tüm Bakanlık yetkililerini saracaktır, bunu da bilmenizi istiyoruz.

Bir diğer konu, bir hayalet şirket daha var burada, bölgede. Bu hayalet şirket kim ve bu felakete giden yolun taşları döşenirken onun nasıl bir etkisi var? Bakın, bir ifade tutanağından okuyorum, bir şüpheli vermiş olduğu savunmasında diyor ki: "Liç bölgesindeki projelendirme, yurt dışı kaynaklı firma olan "GRE" isimli şirkete aitti. Bu şirket projelendirmeyi yaptı ve bizim şirket bünyesindeki proje ofisine uygulaması bırakıldı. Şirket bünyesindeki projeye göre 36 kata kadar yükleme yapılmasında bir sıkıntı yoktu, biz daha 33'üncü kattaydık." Şirketin adı "GRE" yabancı bir şirket, merkezi Amerika Birleşik Devletleri, Colorado. GRE'nin kendi internet sitesine de girdiğiniz zaman -GRE'nin adının açılımı da "Global Resource Engineering"- diyor ki: "GRE personelinin çok çeşitli ülkelerde deneyimleri vardır." ve sayıyor "...Namibya, Güney Afrika, Zimbabve, Botsvana, Tanzanya, Hindistan, Burkina Faso, Gana, Mali, Türkiye..." Buralarda var. Bu şirketin hazırladığı projeyi siz Çevre Bakanlığı olarak onayladınız mı? Elinizde yığın liç sahasıyla ilgili bir proje var mı? Varsa sizden bunu talep ediyorum.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN ATAY USLU - İki dakika daha ekliyorum Deniz Bey.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bitiriyorum zaten ben de.

Diğer bir konu, Enerji Bakanlığına "Burada, bu yığın liç sahasında kayan kütlenin içinde altın var mı?" sorusunu sorduk. Enerji Bakanlığı da altın olduğunu söyledi. "Ne kadar altın var?" dedik "8 ton altın var." dedi. Bu 8 ton altının piyasa değeri şu anda 520 milyon dolar yani bu kayan liç malzemesinin içinde bulunan altın miktarı 8 ton, güncel piyasa değeri 520 milyon dolar. Dolayısıyla da şirketin burada, buradaki altını almak için şu anda bazı masrafları üstlenmiş olabileceği, ancak üstlendiği masraflar ile buradaki altından elde edeceği kazanç karşılaştırıldığında yine şirketin bir şekilde bu işten kârlı çıkacağı görülüyor. Bu noktada sigorta konusu da gündeme geldiğinde şirketin aynı zamanda yaptırmış olduğu sigortadan da bir para alacağı düşünülürse şirketin buradaki kazancını katlayan bir durumu söz konusu olduğu da görülüyor. O nedenle, sigorta konusunda çevreye yönelik olan riskler de olduğu için şirketin Çevre Bakanlığında bulunan sigorta poliçesini sizden Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Komisyon olarak talep ediyoruz; ne kadarlık bir sigorta ve neleri kapsıyor, bunları sizden öğrenmek istiyorum.

Şimdilik bu kadar, teşekkür ediyorum.

BAŞKAN ATAY USLU - Teşekkür ediyoruz.

Sizin soruların bir kısmını siz yokken biz sormuştuk ama, aynı minvalde, bilginiz olsun.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben biliyorum sigorta konusunun konuşulduğunu.

BAŞKAN ATAY USLU - Bu hayalet şirket falan sorularını biz daha önce sormuştuk da onun için diyorum.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Komisyonu benimle karşılıklı yürütecekseniz ben hazırım.

ALİ TEMÜR (Giresun) - Siz yokken -haberiniz yok- soruldu demek istiyor.

BAŞKAN ATAY USLU - Yok, yok, bir şey söylemek istemiyorum. Hani, ilk defa böyle bir şey soruyormuşuz gibi sordunuz da...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Değerli arkadaşlar, burada...

BAŞKAN ATAY USLU - Arkadaşlar, ilk defa soruyormuş gibi sordunuz da, siz yokken aynı soru "Var mıdır, teknik olarak bunu onaylayan firma kimdir, nedir, bilgileri nelerdir?" diye bizatihi sorulmuştu, onu demek istiyorum, kaçırmışsınızdır belki.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben o şirketin adını tespit ettim, adını paylaştım. Yani, sizi de gerçekten anlamıyorum, sorduğunuz sorunun yanıtını verdiğim için belki...