NURETTİN ALAN (İstanbul) - Sayın Başkanım, kıymetli Komisyon üyeleri; bugün Noterlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin görüşmeleri için bir araya gelmiş bulunuyoruz. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, temel hak ve özgürlüklerin daha etkin korunması, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının geliştirilmesi, hukuki güvenliğin güçlendirilmesi, adalete erişimin kolaylaştırılması, makul sürede yargılama hakkının gözetilmesi, yargıya güvenin artırılması ve insan odaklı hizmet anlayışının geliştirilmesi, günümüzde ana ilke ve değerler olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde 2002 yılından günümüze kadar aralıksız bir şekilde süregelen reform iradesi, bu ilke ve değerlerin geliştirilmesinin somut bir tezahürüdür. Adalet Bakanlığımızca hazırlanan ve Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından 30 Mayıs 2019 tarihinde açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesi’nde vizyon olarak güven veren ve erişilebilir bir adalet sistemi vurgulanırken 2 Mart 2021 tarihinde açıklanan İnsan Hakları Eylem Planı’nda özgür birey, güçlü toplum ve daha demokratik bir Türkiye vizyonu ön plana çıkmaktadır. Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında önemli reformlar hayata geçirilmiş, 17/10/2019 tarihli ve 7188 sayılı Kanun’la “birinci yargı paketi” dediğimiz ifade özgürlüğü güçlendirilmiş, hak arama yolları genişletilmiş, soruşturma evresinde tutuklama süresi sınırlandırılmış ve seri muhakeme, basit yargılama, e-duruşma gibi yeni ve etkili usuller ihdas edilmiştir. Ayrıca, şüpheli ve sanık haklarının yanında, mağdur haklarını da güçlendiren önemli düzenlemeler yapılmıştır.

Yine, 14/4/2020 tarihli 7242 sayılı Kanun’la infaz alanında çok önemli düzenlemeleri hayata kazandırdık. Bu kanunla, yargılama sonunda hükmedilen ceza ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi sırasında alınacak kararların infaz hâkimliği tarafından verilmesi düzenlenerek infaz işlemlerinin tek bir yargı mercisinde toplanması, bu işlemlerde ihtisaslaşmaya gidilmek suretiyle infaz hizmetlerinin etkinliğinin ve kalitesinin artırılması sağlanmıştır. Ayrıca, İnsan Hakları Eylem Planı’nda belirtilen amaç ve hedefler doğrultusunda faaliyetler yürütülmüş ve bu kapsamda birçok reform hukuk sistemimize kazandırılmıştır. Kamuoyunda “sekizinci yargı paketi” olarak bilinen 2/3/2024 tarihli ve 7499 sayılı Kanun’la ceza hukuku kapsamındaki soruşturma ve kovuşturmalar ile özel hukuk ve idare hukuku kapsamındaki yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı iddiasıyla yapılacak manevi tazminat taleplerinin idari başvuru yoluyla hızlı bir biçimde sonuçlandırılmasının sağlanması amacıyla Tazminat Komisyonuna yapılması sağlanmıştır.

Ayrıca, Ceza Muhakemesi Kanunu çerçevesindeki bazı koruma tedbirleri nedeniyle maddi ve manevi tazminat istemlerinin ağır ceza mahkemeleri yerine Tazminat Komisyonunca karara bağlanması sağlanmıştır. Böylelikle yargısal görev alanına ve hâkimin takdirine girmeyen bazı tazminat istemlerinin idari başvuru yoluyla hızlı bir biçimde sonuçlanması sağlanmıştır. En son “dokuzuncu yargı paketi” olarak bilinen Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi 12/7/2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonunda kabul edilmiş ve bu hafta Genel Kurulda görüşülmesi planlanmaktadır. Bu teklifimizde, bazı temel hak ve özgürlüklerin korunmasına, hukuki güvenliğin sağlanmasına, aile birliğinin ve toplumsal düzenin korunmasına katkı sunacak önemli düzenlemeler yer almaktadır.

Sayın Başkanım, kıymetli Komisyon üyeleri; Yargı Reformu Strateji Belgesi ve İnsan Hakları Eylem Planı’nda belirtilen amaç ve hedefler doğrultusunda faaliyetler yürütülmüş ve bu kapsamda birçok reform hukuk sistemimize kazandırılmıştır. Yargı Reformu Strateji Belgesi ve İnsan Hakları Eylem Planı kapsamında yapılması hedeflenen faaliyetlerin önemli bir çoğunluğu gerçekleştirilmiştir. Kuşkusuz, bundan sonraki süreçte de bu hedeflerin gerçekleştirilmesi doğrultusunda yasama Meclisi olarak çalışmalarımızı kararlılıkla sürdüreceğiz. Milletimizin hassasiyetlerini dikkate alarak titizlikle hazırladığımız bu kanun teklifini Gazi Meclisimizin takdirlerine arz ettik. Teklifin ülkemiz ve milletimiz için hayırlı olmasını diliyoruz.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; bu kanun teklifi toplam 12 farklı kanunda değişiklik veya düzenleme içermekte olup 23 maddeden oluşmaktadır. Teklifin hazırlık süresindeki katkıları sebebiyle başta Adalet Bakanlığımızın değerli bürokratları olmak üzere akademisyenler ve yargı mensuplarına, görüş alışverişinde bulunduğumuz ve katkılarını esirgemeyen herkese teşekkür ediyorum.

Değerli Başkanım, teklifle Anayasa Mahkemesinin iptal kararları doğrultusunda önemli düzenlemeler yapıyoruz. Ülkemizde Anayasa Mahkemesi kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’nün Anayasa’ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetlemektedir. Bu denetim sonucunda iptal kararları verilebilmekte ve iptal kararları bakımından belirli süreler öngörülmektedir. Bu bağlamda, Anayasa Mahkemesinin iptal kararları çerçevesinde hazırladığımız düzenlemeleri Meclisimizin takdirine arz ediyoruz.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; şimdi size teklifte yer alan düzenlemelerle ilgili olarak bazı bilgiler vermek istiyorum. Hukuki güvenlik, hukuk devletinin temel ilkelerinden biridir. Hukuki uyuşmazlıkların önlenmesi, hukuk uyuşmazlıklarının çözümünden daha büyük bir öneme sahiptir. Bu amaçla ihdas edilen kurumlardan biri noterliklerdir. Noterler, hukuki işlemin güvenliğinin sağlanması ve anlaşmazlıkların önlenmesi amacıyla önemli bir görev ifa etmektedir. Bu sebeple, noterlerin yaptıkları iş, kamu hizmeti sayılmaktadır. Günümüzde değişen ekonomik ve sosyal koşullar ile teknolojik ilerlemeler dikkate alınarak noterlik müessesesinin daha iyi işleyebilmesi ve noterliklerde işlem yapabilecek kişilerin daha kolay işlem yapabilmesi bakımından bazı düzenlemelere (2/2616) esas numaralı Kanun Teklifi tutanağa eklidir. (2/2616) esas numaralı Kanun Teklifi tutanağa eklidir. ihtiyaç duyulmaktadır. Noterlik bir kamu hizmeti olmakla birlikte serbest meslek olarak icra edilmekte ve verilen hizmet karşılığında ücret, vergi ve harç alınmaktadır. Huzurdaki teklifle, noterlerin tatil gün ve saatlerinde çalışmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenlenmesi hükmü getirilmektedir. Yine, noterlik ücret tarifesinin her yıl mart ayı yerine ocak ayı başında yapılması sağlanmaktadır. Noterliklerde yapılan işlemler için alınacak vergi, resim, harç, değerli kâğıt bedelleri ve noterlik ücretleri ile diğer işlem giderlerinin kredi kartı gibi diğer ödeme araçları vasıtasıyla da tahsil edilebilmesi sağlanmaktadır. Noterlerin tahsil ettikleri vergi, resim ve harçlar ile değerli kâğıt bedellerine ilişkin beyannamelerini her ayın ilk beş gün içerisinde vermeleri ve bu süre içerisinde Maliyeye ödemeleri düzenlenmektedir. Araç sicil ve tescil sistemlerinde yer alan bilgilerin kişi ve kurumlarla paylaşılması karşılığında sorgu veya dönen kayıt başına Türkiye Noterler Birliğince işlem katılım payı alınması sağlanmaktadır. El yazısıyla imzalanarak hazırlanan noterlik işlemlerinin güvenli elektronik imzayla bilişim sistemine kaydedilebilmesine ve kullanılabilmesine imkân sağlanmaktadır.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; ayrıca teklifle Anayasa Mahkemesinin iptal kararları çerçevesinde bazı düzenlemeler yapılmaktadır. Bu kapsamda, mahkeme kararıyla adın değiştirilmesi hâlinde yapılacak ilanın kapsamı, ilanda yer alacak bilgiler ve ilanın şekline ilişkin düzenleme yapılmaktadır.

Yine, boşanma davasının reddine dair kararın kesinleşmesinden itibaren üç yıl içinde ortak hayatın yeniden kurulamaması durumunda eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verileceğine ilişkin hükümde yer alan süre bir yıla indirilmektedir.

Suçun niteliğinin değişmesi durumunda ek savunma hakkına ilişkin bildirimlerin sanığa da yapılması sağlanmaktadır. Çocuk izlem merkezlerinin üniversiteler tarafından da kurulabilmesine imkân tanınmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonlarında görev yapanların avukatlık stajı yapabilmeleriyle ilgili olarak Anayasa Mahkemesinin iptal kararındaki gerekçeler dikkate alınarak düzenleme yapılmaktadır.

 Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay ile hâkim ve savcıların kadroları Anayasa Mahkemesinin iptal kararları nazara alınarak ilgili teşkilat kanunları ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nda düzenlenmektedir.

 Esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarında genel kurul üyelerinin dörtte 1'inin başvurusu üzerine genel kurulun olağanüstü toplantıya çağırılabilmesi imkânı getirilmektedir.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; teklifle, casusluk eylemleriyle daha etkin mücadele edilebilmesi amacıyla Türk Ceza Kanunu’nda yeni bir suça yer vermekteyiz. Düzenlemeyle, devletin güvenliği ile iç ve dış siyasal yararları aleyhine yabancı bir devlet veya organizasyonun stratejik çıkarları veya talimatı doğrultusunda suç işlenmesi yaptırıma bağlanmaktadır.

 Değerli milletvekilleri, teklifle, bazı sorunların çözümüne yönelik düzenlemeler yapıyoruz. Bölge adliye mahkemelerinin cumhuriyet başsavcı vekilinin Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenmesi sağlanmaktadır. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde birden fazla cumhuriyet başsavcı vekili görevlendirilebilecektir. Yine, teklifle, hükümlülerin örgün ve yaygın öğretim hakkının kapsamı genişletilmektedir.

Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; teklifimizin ülkemiz ve milletimiz için hayırlı olmasını diliyor, müzakerelere vereceğiniz katkılar nedeniyle şimdiden hepinize çok teşekkür ediyorum.

Hepinizi saygı ve hürmetle selamlıyorum.