KAMURAN TANHAN (Mardin) - Ben de sunumunuz için teşekkür ediyorum değerli bürokratlar.

Değerli Başkan, sayın milletvekilleri; açıkçası çokça sorumuz var. Yalnız, biz burada haftalardır çocukların ihmal ve istismarına ilişkin bir araştırma Komisyonu çalışması yürütürken toplanıyoruz hemen hemen her hafta ama daha dün Van'da onlarca çocuk ağır işkenceler nedeniyle gözaltına alındı ve bunlardan 2'si tutuklandı. Şimdi, Türkiye'nin taraf olduğu tüm ulusal ve uluslararası hak belgelerine göre çocukları koruyamıyoruz demek ki, hâlen koruyamıyoruz. Dolayısıyla Sevgili Vekilimizin ifade ettiği Ahmet Minguzzi olayı açıkçası bence de üzerinde durulması gereken bir olay. Tabii ki sizin görev alanınıza girmiyor ama bu Komisyonun, ifade ettiğimiz gibi, tam da koruyucu ve önleyici tedbir anlamında olması gerekir. Biz koruyamıyorsak ve tedbir alamıyorsak bir pay da bize düşüyor. Burada temel sorun bu.

Ben birkaç soru soracağım, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü yetkili arkadaşlarını da görünce, cezaevleriyle ilgili bize sıkça ihlal talepleri geliyor, onları bir soralım. Mesela, cezaevindeki çocuklar 6 yaşına geldikten sonra eğer dışarıda bir yakını yoksa anneden alınıp sosyal hizmet kurumlarına veriliyor. 6 yaşına kadar cezaevinde kalan çocuklar dışarıdaki dünyayı tanımamalarının yanı sıra, anneden ayrılma süreçlerinde büyük bir travma yaşıyor. 6 yaşına kadar cezaevinde kalan çocukların anneden ayrılma süreçlerinde yaşanması olası travmaların önüne geçmek için hangi çalışmaları yapıyor Adalet Bakanlığı?

BAŞKAN CENGİZ AYDOĞDU - 6 yaşından sonra da mı?

KAMURAN TANHAN (Mardin) - Evet, evet. 6 yaşına kadar anneyle kalıyor, 6 yaşından sonra şeye veriliyor. Bu çocukların diğer bakanlıklarla iş birliği içerisinde takibi sağlanıyor mu?

Yine, cezaevlerinde yetişkinlerle kalan çocuk mahpus sayısı kaç? Hâlihazırda hangi cezaevlerinde çocuklar yetişkinlerle kalıyor? Yani çocuk koğuşu olan yetişkin cezaevleri hangileridir? Aynı cezaevi ama sadece çocuk koğuşu olanı kaç tanedir, hangileridir ya da?

Cezaevlerinde anneleriyle kalan çocukların sağlıklı gelişimlerine uygun olacak ve olanak sağlayacak şekilde oyun alanları, beslenmeleri, cezaevlerinin diğer fiziksel koşullarına yönelik herhangi bir tedbir alınmakta mıdır? Bakanlığınızca hangi çalışmalar yapılmaktadır?

Yine, cezaevlerinde bulunan ve kronik rahatsızlığı olan mahpus ya da annesiyle kalan hasta çocuk sayısı kaçtır?

Yine, çocuklar ihtiyaçlarını karşılamak için yasak olmasına rağmen cezaevlerindeki iş yurtlarında çalıştırılıyor, hepimizin malumu, bildiğimiz bir husus. Çocukların pek çok temel hakkı ihlal ediliyor bununla. İş yurtlarında çalıştırılan çocuk sayısı kaçtır? Cezaevlerinde elektrik, su gibi, temel iaşe bedelleri gibi temel ihtiyaçlarını karşılamadıkları için iş yurtlarında çalıştırıldığı iddiası ve şikâyetleri geliyor bize. İşte, tam da bu noktada aslında böyle bir şey var mı? Bunların sayısı kaç? O da Bakanlık tarafından eğer açıklanırsa iyi olur.

Cezaevindeki kamu görevlileri eliyle; gardiyanlardır, müdürlerdir, memurlardır veya diğer ilgililer çocuklara yönelik işlenen suçlara ilişkin kaç adli ve idari soruşturma açılmıştır Bakanlığınızca? Kaçı hakkında iddianame düzenlenmiştir? Kaçı hakkında kovuşturma ya da soruşturmaya yer olmadığına dair karar verilmemiştir amirleri tarafından?

Türkiye genelinde, Ankara, Diyarbakır, İzmir, Hatay, İstanbul, Kayseri, Mersin, Samsun ve Tekirdağ olmak üzere 9 tane çocuk ve gençlik cezaevi kurumu olduğunu biliyoruz. Ankara, İzmir, İstanbul Elâzığ olmak üzere ise 4 çocuk eğitimevi bulunmaktadır. Yakın bir zamana kadar çocuk ve gençlik cezaevi kurumlarının sayısı 7'ydi, çocuk cezaevlerinin sayısının artırılmasının gerekçesi nedir? Dolayısıyla bu da sunumda ifade ettiğiniz "Mağdurlar ya da faillerin ya da cezaevine giren çocukların sayısı artıyor." dediğiniz tezle ya da beyanla çelişmiyor mu bu husus? Eğer oluyorsa çocuk cezaevlerinin azalması gerekirken baktığımızda artıyor.

Çocuk ve gençlik ceza infaz kurumu veya çocuk eğitimevindeki çocuklar eğitim hakkından nasıl faydalandırılıyor? Bu konuda hangi tedbirleri alıyorsunuz? Çocuk cezaevlerinde son beş yılda kaç çocuk intihar etmiştir veya intihar girişiminde bulunmuştur? Yine, son açıklanan verilere göre Adalet Bakanlığı resmî açıklamasına göre 28/11/2024 tarihi ile 2024 yılında hayatını cezaevinde kaybeden tutuklu ve hükümlü sayısı 709'du, bunlardan kaçı çocuktu?

Çocukların cezaevlerindeki görevlilerin istihdam edilirken kişilikleri psikolojik testlerden geçiriliyor mu? Mesela bir gardiyan, bir müdür, bir ilgili diğer psikolog, doktor ya da diğeri geçiriliyor mu? Bu kişilerin cezaevlerinde yaptıkları iş ve işlemlere yönelik denetim nasıl yapılıyor, hangi sıklıklarla yapılıyor? Bunların bir raporu var mı ya da sitenizde yayınlıyor musunuz?

Yine birkaç önerim olacak, bunlar sorularımdı. Çocukla ilgili bütün süreçlerde öncelikli olarak çocuğun yüksek yararı -ki kanun bunu emrediyor bize, Çocuk Koruma Kanunu da, Anayasa da, aslında Ceza Kanunu da bunu emrediyor- gözetilmeli ama ne yazık ki uygulamada bunun gözetilmediğinin pek çok örnekleriyle karşılaşıyoruz. Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası sözleşmelerdeki yükümlülükleri yerine getirilmeli; bu, hepimizin sorumluluğunda, özellikle de Adalet Bakanlığında görev alan, özellikle de bu işin yargılama sürecinde ve infaz sürecinde olan kişiler tarafından yapılmalı ve bu uluslararası hukukun gerisine düşmememiz gerekir, aksine, Türkiye Cumhuriyeti'nin hukuk anlamında bir atılım yaparak uluslararası sözleşmelerin ilerisine geçmesi gerekir.

Yine çocuk cezaevleri bizce kapatılmalı, çocuklar için cezaevi dışında onarıcı, geliştirici, çocuğun gelişim özelliklerine uygun fiziksel koşullar sağlanmalı. Şiddet ve kötü muamele uygulayan kamu personellerine yönelik cezasızlık politikalarından vazgeçilmeli ve bunlar etkin bir soruşturmayla yapılmalı.

Cezaevinden çıkan çocuklar için kolay erişebilecekleri psikososyal destek hizmetleri ve ağları yaratılmalıdır.

Hamile olan ya da 0-6 yaş aralığında çocuğu olan anneler için ev hapsi öngörülmeli, denetimli serbestlik gibi cezaevi dışında yöntemler kullanılmalıdır.

Sürecin her bir aşamasında yer alacak olan bütün kamu personelleri -bunlar kolluk da olabilir, infaz memurları olabilir, hâkim, savcılar olabilir, avukatlar olabilir, cezaevi müdürleri olabilir- uzmanlar tarafından verilecek özel eğitimlerden geçirilmeli ve eğitimler dönemsel olarak tekrar edilmelidir.

Çocuk cezaevleri alanında çalışan bağımsız kurumların denetimine açılmalı, özellikle baroların ve Barolar Birliğinin. Bu konuda çalışma yürüten birçok sivil toplum örgütü var, bunlara denetime açılmalıdır.

Çocuklar için hak temelli uzmanlar ve çocuk katılımıyla hazırlanacak bütüncül bir çocuk politikası oluşturulmalıdır. Bütün bunların yanı sıra bir de çocuk hakları hareketi yükseltilmelidir bu ülkede çünkü bütün bunların gerçekleşmesini sağlayabilmek ancak çocuk hakları alanında yükseltilecek sesin güçlenmesiyle olabilir.

Sunumunuz için tekrar teşekkür ediyorum.

Sorularım ve önerilerim bunlardı. Başkanın da ifade ettiği gibi eğer zamanınız yoksa yazılı olarak da cevap verirseniz seviniriz.

Teşekkür ediyorum tekrardan.