MEHMET AKALIN (Edirne) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Değerli Komisyon üyeleri, kıymetli bürokratlar; TÜRK EXIMBANK'ın 2021 yılı faaliyetlerine ilişkin Sayıştay raporu ihracat destekleri açısından bazı önemli tabloları göz önüne sermektedir. Rapor çok açık, EXIMBANK 2021 yılında ihracatçılara sağladığı finansal destekle hem Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'nda öngörülen yüzde 30'luk hedefin hem de kendi iş planında belirlenen 51 milyar dolarlık desteğin gerisinde kalmıştır. Gerçekleşen oran yüzde 20,4'tür. Bu, sadece hedeflerin kaçırılması değil, 2020'ye kıyasla daha ciddi bir gerilemedir. Keza 2022 yılında da durum farklı değildir. Birazdan 2022 yılı görüşmelerinde aynı konu karşımıza çıkacak.

Daha da dikkat çekici olan, Türkiye'nin ihracatının bir yılda yüzde 33 oranında artmasına rağmen EXIMBANK'ın sağladığı desteklerin yalnızca yüzde 1 artmış olmasıdır yani destekler ihracattaki artışı karşılamamış, hatta gerisinde kalmıştır. Bu durum, ihracatçının artan ihtiyaçlarına yeterince karşılık verilmediğini ve devletin, finansal araçlarının reel sektöre yetişemediğini göstermektedir.

Özellikle son dönemde, kur üzerindeki baskı ihracatçımızı çok zor duruma düşürmektedir. Buna karşı, ihracatçının can simidi olması gereken EXIMBANK bu zor duruma karşı gerekli önlemleri almalıdır. EXIMBANK, örneğin, kredilerin geri ödemelerinde faizi peşin almak yerine daha uygun geri ödeme koşulları oluşturmalıdır. Bunun yanında, ihracatçımız krediye ulaşımda da zorluk çekmekte ve krediyi diğer bankalar üzerinden alıp ekstra 3-4 puanlık bir ek faiz ödemektedir.

Şimdi, aslında, bu tabloyu yalnızca bir performans sorunu olarak görmek yetersizdir. Asıl mesele, planlama ile icra arasındaki bağın kopmuş olmasıdır. Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin yapısal sorunları burada kendini açıkça göstermektedir. Stratejik hedefler belirleniyor ama kurumlar bu hedefleri gerçekleştirecek kaynaklara, esnekliğe ve yönetsel özerkliğe sahip olamıyorlar maalesef. Uygulama ile programlama arasındaki uçurum giderek büyüyor. EXIMBANK gibi stratejik bir kurumda dahi hedeflerin bu kadar şaşması Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin kurumlar üzerindeki etkisini gözler önüne sermektedir. Bu sistemin merkezîleşmiş yapısı kurumları etkisizleştirmekte, öngörülebilirliği azaltmakta ve performans yönetimini sekteye uğratmaktadır. EXIMBANK örneği bu sorunun yalnızca bir yansımasıdır, benzer tutarsızlıklar birçok kurumda yaşanmaktadır. Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenen stratejik hedefler yalnızca kâğıt üzerinde kalmakta, uygulamada ise karşılık bulamamaktadır.

Bu çerçevede, yöneltmek istediğim birkaç soru var, onları sıralamak istiyorum şimdi: EXIMBANK'ın 2021 yılında hedeflerin gerisinde kalmasının temel sebepleri nelerdir? Kaynak yetersizliği mi, yönetim zafiyeti mi, yoksa sistemsel sorunlar mı etkili olmuştur? Hedeflerin bu derece şaşması önceden fark edilmiş midir, fark edildiyse hangi tedbirler alınmıştır? EXIMBANK'ın ihracat desteklerini artırmaya yönelik yapısal bir dönüşüm planı var mıdır? Türkiye ekonomisinin bel kemiği olan ihracatçılarımıza krediye ulaşmayı kolaylaştırıp uygun faiz oranları ve uygun geri ödeme koşullarıyla destek vermeyi düşünüyor musunuz, özellikle bu son dönemde kur üzerindeki baskılardan dolayı? Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'nda yer alan hedeflerin kamu kurumlarında gerçekçi ve uygulanabilir hâle gelmesi için hangi mekanizmalar işletilmektedir? Stratejik planlar ile kurumsal performans arasında bağ kurulamamasının önüne geçecek yapısal reformlar gündeme alınacak mıdır?

Bu duygu ve düşüncelerle sizlere ve ihracatçılarımıza başarılar diliyorum.

Teşekkür ederim.